دلبند – تونی موریسون

« 124 کینه‌جو بود.

پر از زهر کودکی شیرخواره. زنهای خانه این را می‌دانستند؛ همین‌طور بچه‌ها. سالهای سال هرکسی به رسم خودش با این کینه کنار آمده بود؛ ولی از 1873، ست و دخترش دنور تنها قربانیان آن بودند. مادربزرگ بیبی ساگز مرده بود و پسرها، هاوارد و باگلار سیزده سالشان که شد فرار کردند. به‌محض آن‌که نگاهی ساده، آینه را از هم پاشید (این برای باگلار اعلام خطر بود)؛ تا جای دو دست کوچک روی کیک افتاد (این هم برای هاوارد حکم اعلام خطر را داشت) هیچیک از دو پسر صبر نکردند تا چیزهای بیشتری ببینند: دیگ نخودی که روی کف اتاق جزغاله می‌شد، خطی از بیسکوییت‌های خرد شده‌ای که نزدیک در ریخته بود. نه.»

داستان با این جملات آغاز می‌شود. خانه شماره 124 در حومه‌ی شهر جایی است که زنی سی و هفت هشت ساله (ست) به همراه دختر هجده ساله‌اش (دنور) در آن زندگی می‌کنند. به دلایلی که در داستان خواهیم خواند و به گوشه‌ای از آن در همین جملات ابتدایی اشاره شده (وجود روح کینه‌جوی یک کودک شیرخواره) نه تنها اهالی چندان روی خوشی به این خانه و ساکنان آن نشان نمی‌دهند بلکه برخی ساکنین داخل آن هم (باگلار و هاوارد) از آن گریزان شده‌اند.

روایت چند سال پس از اتمام جنگهای داخلی و لغو نظام برده‌داری آغاز می‌شود. ست در یک رستوران آشپزی می‌کند و به همراه دخترش فارغ از تمام همسایگان زندگی خود را می‌گذرانند. داستان با ورود «پُل‌دی» به این خانه آغاز می‌شود؛ مردی که سال‌ها قبل به همراه ست و شوهرش و دیگران در یک مزرعه، برده بودند و از هجده سال قبل که ست و بچه‌هایش اقدام به فرار کردند از آنها بی‌خبر بوده است. با ورود او تعادلِ پیشین به هم می‌خورد و رمز و رازهای فراموش‌شده‌ای عیان می‌شود و...  

بدون شک هر کدام از ما داستانها و فیلمهای متفاوتی در خصوص دوران برده‌داری و تبعیض نژادی خوانده‌ یا دیده‌ایم. در بیشتر آنها به جنبه‌های خشن و ظلم و ستمی که رنگین‌پوستان با آن مواجه بودند، پرداخته شده است. در واقع از یک جایی به بعد نویسندگانی که بخواهند در مورد این دوره داستان بنویسند باید زوایای جدید انتخاب و نگاهی نو در اختیار خوانندگان خود قرار دهند، اتفاقی که در این کتاب رخ داده است. این‌که در ذیل چنین نظم و نظامی، عشق (حتی عشق به فرزندان) به مقوله‌ای خطرناک و دردسرساز تبدیل می‌شود و در واقع خیل کثیری از آدمیان مجبور به چشم‌پوشی از آن شده‌اند و این ظلم بسیار بزرگی است. در مورد داستان در ادامه مطلب بیشتر خواهم نوشت و البته خوشبختانه به دلیل نامه‌ای که دریافت کردم نیاز نبود بیشتر بنویسم.  

فرصت‌ها:

از هر نظر خواندن این کتاب فرصت است!

تهدیدها:

شروع روایت نیاز به این دارد که با تمرکز بالا خوانده شود. در غیر این صورت ممکن است عواقب این عدم تمرکز را بر سر مترجم و غیره و ذلک بکوبید که کار نادرستی است.

به دلیل برخی رفت و برگشت‌های زمانی و سبک داستان اگر دو بار کتاب را بخوانید همه ابهامات برطرف شده و تجربه‌ای به یادماندنی شکل خواهد گرفت. همانطور که قبلاً هم نوشته‌ام دوباره‌خوانی بسیار مفید و حتی ضروری است. به قول ناباکوف اگر کسی بخواهد حس کنجکاوی خود را ارضا کند کتاب را یک بار می‌خواند اما خواننده‌ی خوب و واقعی یک دوباره‌خوان است.

********

خوشبختانه اکثر آثار این نویسنده به فارسی ترجمه شده است. دلبند هم این سعادت را داشته است که چهار بار ترجمه شود!

مشخصات کتاب من: ترجمه شیرین‌دخت دقیقیان، انتشارات روشنگران و نشر چشمه، چاپ اول زمستان 1373، تیراژ 3000 نسخه، 405صفحه.

.......................

پ ن 1: نمره من به کتاب 5 از 5 است. گروه B (نمره در گودریدز 3.87 و در آمازون 4.5)

پ ن 2: کتاب بعدی «اروپایی‌ها» اثر هنری جیمز خواهد بود.

 روح و رئالیسم جادویی

یکی از سوالاتی که ممکن است به ذهن مخاطب پس از خواندن داستان خطور کند این است که آیا «دلبند» واقعاً روح بود!؟ چطور ممکن است روح یک کودک یکساله تجسد پیدا کند و به دنیا بازگردد؟ آیا دلبند و قضایای مرتبطه صرفاً تصورات ساکنین خانه بر اثر عذاب وجدان و ... است؟! و سوالاتی از این دست.

وقتی از گابریل گارسیا مارکز پرسیدند چگونه موارد خیالی و افسانه‌ای را اینطور واقعی روایت می‌کنید ایشان پاسخ دادند چیزی که در نقاط دیگر جهان افسانه است در آمریکای لاتین واقعیت است! در «رئالیسم جادویی» علیرغم وجود عناصری غیرطبیعی و خارق‌العاده، روایت کاملاً عادی و واقعی بیان می‌شود و شخصیت‌های داستان نیز خیلی ساده و عادی با آن مسائل روبرو می‌شوند. در مورد این داستان و بخش‌های مرتبط با دلبند بهتر است که از این زاویه نگاه کنیم.

صحنه ابتدایی ورود پل‌دی به خانه‌ی ست (ص20) را دوباره مرور کنید. پل‌دی وقتی وارد خانه می‌شود ناگهان با فضایی با نور قرمز مواجه می‌شود و جا می‌خورد. بلافاصله از ست می‌پرسد که: «تو یه همنشین داری؟» منظورش دقیقاً اشاره به وجود روح در خانه است، ست هم خیلی ساده جواب می‌دهد «بعضی وقتا»، پل‌دی سریع به ایوان بازمی‌گردد و بعد از توضیحات ست که این روح باصطلاح شر نیست و فقط غمگین است حاضر می‌شود پا به داخل خانه بگذارد و هنگام گذشتن از نور قرمز «موجی از اندوه، چنان ته دلش را چنگ زد که دلش خواست گریه کند» و وقتی ست توضیح می‌دهد که این روح متعلق به چه کسی است، رنگ قرمز در نگاه پل‌دی محو می‌شود و به جای آن یک‌جور صدای هق‌هق گریه را می‌شنود.

وقتی دنور برای پیدا کردن کار به سراغ خانه بودوین‌ها می‌رود و در مورد وضعیت مادرش با خدمتکار سیاه‌پوست آنها صحبت می‌کند، این خدمتکار خیلی ساده و سرراست از دنور می‌پرسد «درباره اون زنی که تو خونه‌تونه برام بگو. همون دخترعموهه. کف دستش خط داره؟»... مواردی از این دست حاکی از آن است که شخصیت‌های اصلی داستان در یک فضای واقعی (از نگاه خودشان) با یکدیگر دیالوگ برقرار می‌کنند و از یک‌سری امور کاملاً واقعی با یکدیگر صحبت می‌کنند.

تمام سیاه‌پوستانِ داستان اینگونه نیستند که ذهنشان پر از ارواح باشد. آنها در مواجهه با قضیه ست به سه دسته قابل تقسیم هستند: الف) کسانی که باور داشتند و به بدترین حالت هم باور داشتند! ب) کسانی که هیچ‌یک از اینها را باور نداشتند. ج) کسانی که به قول راوی با «پختگی» به موضوع فکر می‌کردند. طبعاً گروه الف و ب خودشان را از مرکز وقایع دور نگه می‌داشتند و لذا جایگاه چندانی در روایت پیدا نکرده‌اند! برای کسی که می‌خواهد حداکثر لذت و بهره را از این داستان ببرد همین «پختگی» مورد نیاز است.

ظلم مضاعف

نام‌گذاری بردگان عمدتاً توسط صاحبان آنها صورت می‌پذیرفت و معمولاً اسامی عام مانند تامی و جینی و امثالهم بر روی آنها گذارده می‌شد و اگر احیاناً نیاز به نام فامیلی بود از نام ارباب استفاده می‌شد. مثلاً در همین داستان: پل‌دی گارنر و برادرانش پل‌ای و پل‌اف که هر سه متعلق به آقای گارنر بودند. درواقع این بردگان فاقد اولین و ساده‌ترین نشانه‌ی هویتی بودند. از هویت اسمی که بگذریم به هویت و تعلق خانوادگی می‌رسیم؛ بنا به عرف، سعی می‌شد چیزی تحت عنوان خانواده در میان بردگان شکل نگیرد. این کار از طریق جداسازی و فروش صورت می‌گرفت. بردگان زن قیمت بالاتری نسبت به بردگان مرد داشتند چرا که آنها علاوه بر کار کردن، قدرت تولید و بازتولید برده را داشتند. با توجه به جدایی حتمی فرزندان از مادر، زنانِ برده ظلمی فراتر از مردان برده متحمل می‌شدند: مثلاً «بیبی‌ساگز» هشت شکم زاییده است (از شش مرد) و غیر از فرزند آخر، حتی تصویری از فرزندان قبلی به خاطر ندارد و تنها چیزی که از آنها برایش باقی مانده است این است که یکی از آنها از بوی نان سوخته خوشش می‌آمده است.

«ست» چیزی که از مادر خودش به یاد دارد زنی است که در مزرعه کار می‌کرد و حتی این فرصت را نداشت که دختر خودش را در آغوش بگیرد و یا شیر بدهد. دایه‌ای در مزرعه بود که ابتدا بچه‌های سفیدپوست را شیر می‌داد و نهایتاً اگر چیزی در انتها باقی می‌ماند به بچه‌های سیاه می‌داد. تنها فرصتی که مادر ست می‌یابد تا پنهانی با دخترش چند کلمه‌ای صحبت کند به نشان دادن داغی که زیر سینه‌های مادر گذاشته شده و دختر می‌تواند از روی آن مادر را شناسایی کند صرف می‌شود. نشانه‌ای که بعدها دخترک بر روی بدن‌های آویزان از چوبه دار به دنبال آن می‌گردد!

در تقابل با چنین فضایی، ست هویتی مادرانه برای خود تعریف می‌کند. وقتی اولین نشانه از احتمال جداسازی و فروش فرزندانش را دریافت می‌کند به صورت جدی به گزینه فرار فکر می‌کند. در ص51 در مورد فرار چنین می‌خوانیم «وقتی ست برای دنور بازگو می‌کرد که چگونه سخت در اندیشه نجات مادر بچه‌هایش بوده...» در این عبارت خودش را به عنوان «مادر بچه‌هایش» خطاب می‌کند. او نمی‌خواهد سرنوشت مادر و مادرشوهرش را داشته باشد. می‌خواهد هرطور شده فرزندانش را حفظ کند. می‌خواهد هرطور شده عشق مادرانه‌اش را به فرزندانش بروز دهد. نمی‌خواهد آنها سرنوشتی مشابه خودش داشته باشند. خُب این چیزی است که ذیل نظام بردگی امکان‌پذیر نیست و همین عشقِ «سنگین» و تضادش با نظام برده‌داری است که تراژدی داستان را رقم می‌زند.

جالب است که در زمان حال روایت (که اوایل دهه 80 در قرن نوزدهم است) با اینکه جنگهای داخلی پایان یافته است و شخصیت‌های داستان در محیطی آزاد به سر می‌برند (و آن دغدغه‌های پیشین منتفی شده است) وقتی پل‌دی با حساسیت ست نسبت به فرزندش (دنور) مواجه می‌شود، احساس خطر می‌کند چرا که «برای یک برده زن سابق تا این حد دوست داشتن خطرناک بود؛ مخصوصاً اگر خیال دوست داشتن فرزندانش را در سر داشت. پل دی می‌دانست که کمی کمتر دوست داشتن بهتر بود؛ هر چیزی را کمی دوست داشتن. در این صورت روزی که آن چیز را می‌شکستند یا توی یک گونی می‌چپاندند شاید کمی عشق برای چیز بعدی توی وجود آدم باقی می‌ماند.»

نظام برده‌داری در کنار تمام آن ظلم‌ها ستم‌ها و خشونت‌هایی که دیده و خوانده‌ایم چنین اثر مخربی هم داشته است که طبعاً بیشتر لبه تیز چاقویش متوجه زنان بوده است. در دوران بردگی دوست داشتن و دلبستگی امکان‌پذیر نبود و «آزادی» شرایطی است که در در ذیل آن می‌توان دیگری را هر که باشد «دوست داشت».

برده‌دار خوب!، دیکتاتور صالح!!

سه مرد سفیدپوست در داستان حضور دارند: گارنر، بودوین و معلم مدرسه که تقریباً سه تیپ متفاوت هستند. گارنر اربابی مهربان است و در نقطه مقابلش معلم مدرسه قرار دارد که در اعمال خشونت و فشار کم نمی‌گذارد. بودوین‌ها هم که اساساً مخالف برده‌داری هستند. وقتی گارنر مطابق وعده‌ای که داده بیبی‌ساگز را آزاد می‌کند و او را به نزد بودوین می‌برد، گفتگوی کوتاهی درمی‌گیرد که مناسب حال اینجاست. گارنر در تایید روش خودش بیبی‌ساگز را خطاب قرار می‌دهد که آیا در ده سالی که در مزرعه او بوده پیش آمده است که گرسنه مانده باشد؟ آیا شبی بوده است که سرما آزارش داده باشد؟ آیا در این دوران کتک خورده است؟ آیا به وعده‌اش در مورد آزاد شدن در ازای اضافه‌کاری پسرش عمل نکرده است؟ که در همه موارد پیرزن سیاه‌پوست او را تایید می‌کند. گارنر در نگاه خودش یک برده‌دار خوب است و انصافاً نسبت به همسایگانش در تراز متفاوتی قرار دارد و شاید به همین خاطر نام مزرعه‌اش «سرپناه مهربان» است. سرپناه مهربان اما یک دروغ زیبا بود! دلایل بسیاری می‌توان آورد (آزادی، کرامت انسان و... و... که در همین وضعیتِ به نسبت بهتر پایمال می‌شود) اما آخرین دلیل این است که همه‌چیز در این مزرعه مبتنی بر وجود آقای گارنر بود و کمی بعد از مرگش همه چیز از هم پاشید و با ورود «معلم مدرسه» به جایی بدتر از مزارع همسایه تبدیل شد!

برده‌دارِ خوب هم ترکیبی متناقض مانند دیکتاتوری صالح است. همین که یک دیکتاتور می‌تواند تمام موجودیت انسان‌های تحت امر خود را در اختیار بگیرد خط قرمزی بر روی صلاح و صالح و تمام مشتقات دیگرش کشیده می‌شود؛ چه در اختیار بگیرد و چه از این قابلیتش استفاده نکند. از نگاه برده‌داران، دادن آزادی به رعایا و بردگان موجب می‌شود تا آنها مثل این داستان مرتکب قتل شوند یا اینکه خدای ناکرده به قاتلان رای بدهند! از نظر آنها «دیگران» در زندگی خود به «همه مراقبتها و پندهای دنیا احتیاج دارند» تا به زندگی آدمخوارانه و یا لهو و لعب و بدویت بازنگردند.

این خوبان و صالحان علاوه بر اینکه آدمیان را از هر چیز زیبا و البته زیباترین چیز (آزادی) محروم می‌کنند، بذر کینه و نفرت را در دل این زیردستان بی‌نوا می‌کارند و خلاصی از این کینه و نفرت خودش به تنهایی داستانی است پر ز آب چشم! این کینه و نفرت مبدل به زخم‌هایی می‌شود که نسل‌های آتی را هم مثل خوره در کام خود می‌کشد.

.................................................................

نامه وارده

سلام میله عزیز

سال نو بر شما هم مبارک.

از اینکه نوشته‌ها و تاملات خود را برای من فرستادید متشکرم. نمی‌دانم از من چه انتظاری دارید اما تلاش می‌کنم مواردی که کمتر مورد توجه قرار گرفته است را توضیح بدهم.

همانطور که می‌دانی من دو سال اول زندگیم را به همراه مادر در زندان بودم و پس از آن هم به واسطه‌ی ترسی که از سفیدها در خانه ما نهادینه شده بود به نوعی خودخواسته در خانه زندانی بودم باضافه اینکه از مادرم هم به‌دلیل القائاتی که از دیگران دریافت کرده بودم می‌ترسیدم. همیشه انتظار داشتم روزی از خواب بیدار شوم و او را با چاقو یا ساطور بالای سر خود ببینم! دوران کودکی درب و داغانی را سپری کردم. علاوه بر این روح خواهرم نیز حضور داشت که البته این فقره آخر برای شما شاید چندان قابل درک نباشد. این جریان به همین ترتیب بعد از مرگ مادربزرگ بیبی‌ساگز حدود هشت سالی ادامه پیدا کرد تا زمانی که پل‌دی از راه رسید.

شاید فکر کنی با توجه به اینکه بخشی از توجه مادر خواه‌ناخواه معطوف به او شده بود من حسادت به خرج می‌دادم که اگر می‌دادم هم رفتار من غیرطبیعی نبود. من نوجوان بودم و نوجوانی با شرایط نامتعارف. با این حال الان که به آن دوران نگاه می‌کنم حضور پل‌دی واقعاً برای ما مفید بود. روح از خانه خارج شد و ما برای اولین‌بار بعد از مدتها بیرون رفتیم و روز خوشی را گذراندیم. برای تو عجیب نیست که درست همان روزی که مادر احساس خوشبختی کرد سر و کله‌ی دلبند با لباس و کفش نو و کف دستانِ بدونِ خط پیدا شد. به نظر می‌رسد عذاب وجدانی که در وجود مادرم و حتی من بود شاید ناخودآگاه موجب احضار خواهرم شد.

بگذار حرف آخرم را در مورد خواهرم و کاری که مادرم مرتکب شده بود همین اول بزنم. من رابطه بین مادر و خواهرم را بهتر از هرکس دیگری متوجه شدم؛ مادرم می‌خواست به خاطر اَرٌه تاوان پس بدهد و دلبند هم او را وادار به پس دادن تاوان می‌کرد و این فرایند پایانی نداشت. مادرم می‌ترسید که نکند دلبند به ناگهان برود و او هنوز برایش نگفته باشد که وقت ارٌه کشیدن چه کشیده است... قابل بیان نبود... دردناک بود... چطور می‌شود یک مادر حاضر به چنین کاری بشود؟ من اما مادرم را درک می‌کنم. می‌دانید بدترین چیز (به قول خانم موریسون «واقعاً بدنترین چیز») که مادرم، مادربزرگم، پل‌دی، خانم الا، آقای از دِین آزاد، و دیگران با پوست و گوشت خود حس کرده بودند چه بود؟این که هر سفیدی حق داشت هر طور که دوست داشت موجودیت آدم را توی چنگ خودش بگیرد. نه فقط برای کار کشیدن از آدم یا شکنجه و کشتن، بلکه حتی برای به لجن کشیدن آدم. آنچنان لجن کشیدنی که آدم فراموش کند که بوده و هست. مادرم نمی‌خواست بچه‌هایش به چنین سرنوشتی دچار شوند. شاید کارش را هیچ‌کس تایید نکند، که نمی‌کند، اما او چه کار می‌کرد؟ خود شما درجات ملایمی از این استیصال را تجربه کرده‌اید و شاید شما هم درک کنید. مادرم در آن لحظه خاص هیچ کار دیگری ازش برنمی‌آمد. البته بعدها اگر دقت کرده باشید زمانی که آقای بودوین برای بردن من به سر کار از راه رسید و مادرم با دیدن یک سفید که به خانه‌اش نزدیک می‌شد دچار همان حالت جنون‌آمیز پیشین شد، رفتار متفاوتی از خود نشان داد. این بار سراغ من نیامد! بلکه یکراست سیخ را برداشت و به سمت بودوین دوید. البته خوشبختانه به خیر گذشت و آقای بودوین هم تقریباً متوجه موضوع نشد و یا اگر هم شد خودش را به آن راه زد. اما همین راهکار در زمان ورود «معلم مدرسه» و شکارچیان همراهش جواب نمی‌داد. مادرم بی‌تردید کشته می‌شد و ما هم به تملک او درمی‌آمدیم و معلوم نبود سرنوشتمان را بعدها چه کسی به رشته تحریر درمی‌آورد.

قضاوت در مورد مادر من ساده نیست. مادر من در چنان شرایطی که دوست داشتن بچه‌ها موجب زجر و عذاب خود آدم می‌شد چنین عشقی به بچه‌هایش داشت. این را حتماً باید در نظر گرفت. همین خانم الا را در نظر بگیر؛ او هم شرایط بسیار سختی را تجربه کرده بود. در مزرعه‌ای برده بود که ارباب و پسرش مشترکاً به او تجاوز می‌کردند (آن هم در ابتدای دوران بلوغ). اسم آنجا را گذاشته بود «پست‌ترین جای دنیا». او به واسطه آن تجربیات، عشق و دوست داشتن را نوعی ضعف و ناتوانی می‌دانست. نوزادی که زاییده بود را اصلاً نه بغل کرد و نه شیر داد و نه هیچ کاری تا ظرف پنج روز از دنیا رفت. کسی در مورد کار او همانند مادرم قضاوت نکرد. قضاوت در مورد مادر من ساده نیست؛ نکند او را در کنار چند مورد کودک‌کشی وحشیانه‌ای که دور و برتان رخ داده است و عمدتاً محصول تعصبات و کینه و نفرت برخاسته از آن است، قرار بدهید! هر دو جان‌سوزند اما این کجا و آن کجا.

قضاوت در مورد مادر من بدون در نظر گرفتن شرایط آن زمان به جایی نخواهد رسید. حتی وقتی جنگ داخلی به پایان رسید و برده‌داری عملاً لغو شد وضعیت به گونه‌ای پیش رفت که برخی شهرها تماماً از سیاه‌پوستان پاکسازی شد، هشتاد و هفت مورد لینچ در عرض یکسال فقط در کنتاکی! مدارس رنگین‌پوستان به آتش کشیده می‌شد و آن‌قدر قتل و غارت و تجاوز زیاد بود که الان برای شما شاید قابل باور نباشد. مخصوصاً برای شما که رئیس‌جمهوری سیاه‌پوست را در این کشور دیده‌اید تعجب‌آور است (همانطور که خودتان برایم نوشته‌اید). اما باید بدانید که میلیون‌ها نفر در این راه تلاش کرده‌اند (و جا دارد که باز هم تلاش کنند) تا ما به اینجا رسیده‌ایم. سر جای خود ننشستیم تا معجزه شود و یا دیگران کاری بکنند تا ما نجات یابیم!   

در مورد مسئله هویت شما به مقدماتی اشاره کردید ولی بحث خیلی فراتر از این حرفهاست. به زبان باید اشاره می‌کردید. به مذهب اشاره می‌کردید. به رسم و رسومات و آداب فرهنگی اشاره می‌کردید. مسئله فقط محدود به نام و نام خانوادگی و عدم حق برای تشکیل نهادی به عنوان خانواده نبود بلکه در همه زمینه‌های عمده‌ی هویت‌ساز، اجداد ما سرکوب و محدود شده بودند. جا دارد یادی از رفیق مشترک‌مان «کینتا کونته» بکنیم که با چه همت والایی در راستای حفظ هویت تلاش کرد و در روایت «آلکس هیلی» آمده است. مادربزرگ من در نگاه اطرافیان فرد مقدسی بود از این جهت که به برخی از این امور همت گماشت. مردم در خانه ما دور هم «جمع» می‌شدند؛ مردم در میان جنگل به موعظه‌های او گوش می‌دادند؛ مردم به همراه او می‌رقصیدند. رقص همان زمان و هنوز عنصر بسیار مهمی در این راستا بود. خارج از موضوع، راستی شما مفاصل و عضله‌‌هایتان نمی‌خشکد!؟ اینکه بر زبان آوردن این واژه برای برخی از شما هزینه ایجاد می‌کند برای من با این پیشینه‌ی تاریخی خودم جای تعجب دارد! چه کردید با خودتان!؟

می‌دانید چرا موعظه‌های مادربزرگم در جان مخاطبانش می‌نشست؟ او به مردم نمی‌گفت پاک باشند و گناه مرتکب نشوند؛ نمی‌گفت زمین و ملکوت به آنها به ارث خواهد رسید و وعده‌ی افتخار و شکوه نمی‌داد. می‌گفت همین جسم خودتان را دوست داشته باشید. می‌گفت سفیدا جسم شما را دوست ندارند اما شما دوستش داشته باشید. می‌گفت آنها دستهای شما را می‌بندند و از دستهای شما کار می‌کشند اما شما دستان خودتان را دوست داشته باشید و با آن همدیگر را لمس و نوازش کنید؛ آنها دهان و لبهای شما را دوست ندارند و به آن لگام می‌زنند اما شما آن را دوست داشته باشید. می‌گفت پاهایتان استراحت و رقص می‌خواهند، پشت‌هایی که شلاق می‌خورند نیاز به پشت‌های دیگر دارند، گردن شما افراشتگی می‌خواهد و خلاصه دوست داشتن همه اعضای بدن از جمله اندام تناسلی را توصیه می‌کرد و سرآمد همه را هم قلب قرار می‌داد و حرف‌های ناگفته قلبش را در قالب رقص بیان می‌کرد.

زیاد حرف زدم! در مورد قیاس برده‌داری و دیکتاتوری چیزهایی نوشته بودی که فکر می‌کنم بیشتر به کار خودت می‌آمد و البته بد هم نبود. به این نکته توجهت را جلب می‌کنم که همه اربابان مزارع اعم از خوب و بد به زعمِ برخی، یک نگاه اقتصادی به برده‌های خود داشتند مثل سایر اموال و دارایی‌های خودشان. آقای گارنر فکر می‌کرد با روش خودش بهتر می‌تواند دارایی‌هایش را حفظ یا توسعه بدهد. ببینید، آزادی مادربزرگ برای او منفعت بالایی داشت؛ از پدرم کار بیشتر و سود بیشتری کسب می‌کرد و از همین منبع برده نوجوانی که مادرم باشد را جایگزین کرد که می‌توانست چندین برده دیگر تولید کند. تاریخ مصرف مادربزرگم سر رسیده بود و گارنر روغن ریخته را به قول شما نذر امامزاده‌ی آزادی کرد. «معلمِ مدرسه» سبک دیگری عمل می‌کرد (گارنر دنبال مرد بارآوردن بردگانش بود و او دنبال تنزل آنها به طفولیت) اما هدف همان بود: حفظ و توسعه دارایی‌ها. پیش‌فرض هم همان بود: اینکه سیاهان از جنس دارایی‌ و اموال محسوب می‌شود. همه حرف هم همین است. اینکه کسی می‌تواند خود را مالک و صاحب نفوس دیگر بداند و اینکه برخی دیگر به این امر صحه بگذارند. پدر من با اینکه سوادی به آن معنا نداشت و تجربه‌ای از زیستن در آزادی نداشت اما می‌دانست هیچ چیزی بهتر از آن در دنیا نیست لذا در مورد آن افرادی که در نامه‌تان توصیف کردید نمی‌دانم چه بگویم... هر چیزی که در مقابل این موضوع بدیهی قرار بگیرد مشکوک و محل اشکال است. فکر می‌کنم اگر ما هم چنین درگیر دوگانه‌سازی و سیاه و سفید دیدن می‌شدیم وضعمان خیلی بدتر از اینها بود.

در مورد بودوین‌ها هم اگرچه در زمان خودشان بسیار آدم‌های مترقی محسوب می‌شدند اما چنانچه الان با همان خصوصیات ظهور پیدا کنند حتماً به نژادپرستی محکوم می‌شوند. البته برخی از ما هم به دیرپا شدن این تبعیض بسیار کمک کردیم و حافظ برخی از این سنت‌های ظالمانه شدیم. شما را ارجاع می‌دهم به برخی آثار دیگر خانم موریسون و کارهایی از این دست. یکی از دلایلی که ما توانستیم تا حدودی از آن اوضاع خراب و چرخه‌ی معیوب خلاص شویم همین نگاه‌های روشنگرانه بود. نگفتیم ما خوبیم اونا بد و همینطور با شاخِ تیزِ قضیه درگیر بشویم و خودمان و بخصوص آن اعضایی که مادربزرگ توصیه‌شان را کرده بود، جر بدهیم! قبل از نوشتن این نامه در احوال شما مختصری نظر کردم و برایم واقعاً عجیب بود! درکتان نمی‌کنم، گاهی اوقات انگار اصلاً روی زمین نیستید یا در این زمان روی زمین نیستید یا بهتر بگویم در حالی که رویتان به گذشته است عقب‌عقب به سمت فردا و فرداها می‌روید. زمانی هم که نظر به آینده دارید بیشتر به یکسری مفاهیم و مناظر تخیلی نظر دارید. خانواده من یک‌چیز را تجربه کرده است و آن هم این است که خطاهای گذشته نباید زمان حال را توی چنگ خودش بگیرد. شما بیشتر از هرکس دیگری دیروز دارید واقعاً کمی هم فردا لازم دارید. طبعاً باید آن را حل کنید تا بتوانید رها شوید. مادرم و پل‌دی و خیلی از دوستان دیگرم به همین‌ترتیب خودشان را رها کردند.

من هم حال و روزم خوب است. صدای بانو جونز در حال بیان آن کلمه جادویی هنوز توی گوشم است، الان با نلسون زندگی می‌کنم و بسیار هم راضی هستم. مامان هم هنوز با سری افراشته (و شاید کمی هم بیش از حد افراشته) به همراه پل‌دی در 124 زندگی می‌کند و وضعیت مثل سابق نیست که تقریباً همه شهر آرزو می‌کردند به روز سیاه بیفتد! اتفاقاً الان پشیمان هستند که سالهایی را به نفرت گذرانده‌اند.

این روزها اصلاً باب نیست این نوع روده‌درازی کردن اما چون خودت هم اهل این کار هستی رعایت نکردم!

سلامت و شاد باشید

ارادتمند شما

دنور ساگز

4 ژانویه 2021

.........................

بعدالتحریر :

چندین قسمت از ترجمه فارسی را نگاه کردم و به نظرم نیامد که چیز خاصی سانسور شده باشد.

پل‌دی در زمینه همدردی و اشک درآوردن و قابلیت‌های اینچنینی هیچ دوره و سمیناری برگزار نکرده و نمی‌کند!

من زیاد از سبک‌ها و دسته‌بندی‌های ادبی سر در نمی‌آورم لذا این سوال برایم پیش آمد که آیا داستانی که خانم موریسون از خانواده ما نوشته است ذیل رئالیسم جادویی قرار می‌گیرد؟