کافکا در ساحل یا کرانه! - هاروکی موراکامی

کافکا تامورا نوجوان پانزده ساله‌ای است که همراه پدرش در یکی از محلات شهر توکیو زندگی می‌کند. مادرش در 4 سالگی آنها را رها کرده است و به همراه خواهر بزرگتر کافکا از زندگی آنها، بدون آنکه اثر چندانی برجا بگذارند خارج شده‌اند. کافکا نام مستعاری است که او برای خودش برگزیده است که علاوه بر نام نویسنده معروف چک‌تبار در زبان چکی به معنای کلاغ است. شخصیت اصلی داستان هم خود را کلاغی سرگردان می‌داند که از کمک هیچ‌کس در زندگی برخوردار نیست: رها شده توسط مادر و نفرین شده توسط پدر! او همچنین یک شخصیت خیالی یا درونی در ذهن دارد با عنوان "پسری به نام کلاغ" که در مقاطع حساس با او دیالوگ برقرار می‌کند و او را در نظم‌بخشی و بیان افکارش و... تشویق و ترغیب می‌کند.

در ابتدای داستان کافکا تصمیم می‌گیرد از خانه فرار کند و همانطور که در ادامه مطلب به آن خواهم پرداخت این فرار سرآغاز یک سفر بیرونی و البته درونی است که مقرر است نهایتاً به تحول شخصیت کافکا منجر بشود.

کتاب از دو خط داستانی موازی تشکیل شده است. خط دیگر مربوط به شخصیتی به نام ناکاتا است. ناکاتا پیرمرد عجیب و غریب و در عین‌حال دوست‌داشتنی داستان است. او در کودکی (در زمان جنگ جهانی دوم) بر اثر واقعه‌ای اسرارآمیز، گویی حافظه‌اش را از دست داده و به قول خودش به فردی کندذهن بدل شده است. این خط داستانی ابتدا از طریق گزارشات محرمانه‌ای پیرامون آن واقعه اسرارآمیز که به تازگی از طبقه‌بندی محرمانه خارج شده است پیش می‌رود و ما با کیفیت آن واقعه تا حدودی آشنا می‌شویم. سپس ناکاتای پیرمرد را می‌بینیم که با کمک‌هزینه دولتی در توکیو (همان محله‌ی کافکا) زندگی می‌کند. ناکاتا توانایی صحبت کردن با گربه‌ها را دارد ولذا به عنوان یک منبع درآمد، در پیدا کردن گربه‌های گمشده و بازگرداندن آنها به صاحبانشان فعالیت می‌کند. او در ماموریت آخرش وارد ماجرایی عجیب می‌شود و در نتیجه علیرغم اینکه توانایی خواندن ندارد و در بیشتر طول عمرش برای پرهیز از گم شدن از محله خارج نشده است، با اندکی تاخیر نسبت به کافکا، او هم سفری در همان جهت را آغاز می‌کند....

داستان، مقولات متفاوتی را برای خواننده طرح می‌کند: خودشناسی و خودسازی، بلوغ، تقدیر و سرنوشت به سبک تراژدی‌های یونانی بالاخص اودیپوس و... خواننده در این جبهه‌ها با رویا و تخیل و البته قرائت ژاپنی از روح و برخی مقولات استعاری و نمادین دست و پنجه نرم خواهد کرد.

..........................

این کتاب در سال 2002 به ژاپنی و در سال 2005 به انگلیسی منتشر و تقریباً دو سال بعد به فارسی ترجمه شد. استقبال جهانی و همچنین داخلی از این کتاب بسیار قابل توجه بوده است.

ترجمه‌های فارسی اثر:

مهدی غبرایی، نیلوفر، چاپ دهم 1396

گیتا گرکانی، نگاه، چاپ ششم 1396

آسیه و پروانه عزیزی، بازتاب‌نگار، چاپ سوم 1394

...........................

پ ن 1: نمره کتاب از نگاه من 3.9 از 5 است (در گودریدز 4.1 و در سایت آمازون 4.3)

پ ن 2: لینک قسمت قبلی در خصوص موراکامی: اینجا

پ ن 3: دو کتاب‌ بعدی به ترتیب "آخرین نفس" از پل کالانیتی و "مرگ ایوان ایلیچ" از تولستوی خواهد بود.

 

سفر درونی

در فصل ابتدایی داستان وقتی پسری به نام کلاغ با کافکا درخصوص قصدش برای فرار گفتگو می‌کند چند نکته کلیدی را طرح می‌کند. اول اینکه دنیای بیرون برای تو شناخته‌شده نیست و دوام آوردن در آنجا می‌طلبد که حسابی سخت‌جان باشی، اما مهمتر از آن این نکته است که فاصله جغرافیایی و دوری و نزدیکی، مشکل تو را حل نمی‌کند. چرا؟! چون چیزی که تو از آن فرار می‌کنی در درون توست.

کافکا و هر نوجوانی در این سن، در دوران بلوغ، آشفتگی‌های خاصی را تجربه می‌کند. همه‌ی آدمها چنین سرنوشتی دارند و رسیدن بلوغ امری محتوم است. می‌توان این سرنوشت را به صورت یک گردباد تصور کرد که به ما نزدیک می‌شود، ما می‌دویم به سمت چپ تا جاخالی بدهیم اما گردباد هم تغییر جهت می‌دهد، ما می‌دویم به سمت راست باز هم گردباد تغییر جهت می‌دهد! گردباد بلوغ از جایی بیرون از ما به سمت ما نمی‌آید بلکه در درون ماست و راه چاره هم فرار از آن نیست بلکه تن دادن و مواجهه با آن است.

"و تو حقیقتا باید از آن توفان خشن ماوراءالطبیعی و نمادین بگذری. مهم نیست چه قدر ماوراءالطبیعی یا نمادین باشد. در مورد آن یک اشتباه نکن. این توفان مثل هزاران تیغ تیز گوشت را می‌برد. آدم‌ها آنجا دچار خونریزی می‌شوند، و تو هم دچار خونریزی می‌شوی. خون گرم و سرخ. آن خون را روی دست‌هایت می‌بینی، خون خودت و خون دیگران. و وقتی توفان تمام شد، یادت نمی‌آید چگونه از آن گذشتی، چطور جان به در بردی. حتی در حقیقت مطمین نیستی توفان واقعا تمام شده باشد. اما یک چیز مسلم است. وقتی از توفان بیرون آمدی، دیگر آنی نیستی که قدم به درون توفان گذاشت. معنی این توفان همین است."

این نمایی از کلیت داستان است.

اودیپوس شهریار

سرنوشت و تقدیری که به طوفان تشبیه شده است و من از آن به بلوغ یاد کردم، در داستان با تلفیق و ترکیب با چند عنصر دیگر غلیظ‌تر شده است. یکی از آنها تراژدی اودیپوس است. در آنجا پیشگوی معبد دلفی در مورد نوزادی که به دنیا خواهد آمد می‌گوید پدرش را خواهد کشت و با مادر همبستر خواهد شد. قرار بود این نوزاد (اودیپوس) سربه‌نیست شود اما کسی که مامور به این کار بود نوزاد را به چوپانی سپرد و نهایتاً در منزل حاکم دیگری رشد کرد و در ادامه وقتی اودیپوس از سرنوشتی که برایش پیشگویی شده بود باخبر شد فرار کرد تا مرتکب آن گناهان نشود اما مستقیم گرفتار همان تقدیر شد!

کافکا همچون اودیپ خودش را فرزند شومی می‌داند که همه او را از خود رانده‌اند (مادرش)، و پدرش هم از کودکی به سبک پیشگویان معبد دلفی، مدام تکرار می‌کرده است که تو مرا خواهی کشت و با مادر و خواهرت همبستر خواهی شد.

عقده اودیپ فروید

در نگاه فروید در هر مرحله از رشد شخصیت کودک یک عقده یا تعارض وجود دارد که باید حل شود تا شخصیت کودک بتواند به مرحله بعدی انتقال پیدا کند. تعارض یا عقده جنسی آخرین مرحله از مراحل رشد است. فروید با عنایت به تراژدی اودیپوس، تمایل ناخودآگاه کودک به تملک والد غیرهمجنس خود و دوری کردن از والد همجنس را عقده اودیپ نام‌گذاری کرده است.

انتخاب روز تولد 15 سالگی برای آغاز سفر کافکا قرینه‌ای برای عبور از طوفان بلوغ است. بلوغ نوعی استقلال است، در اختیار گرفتن کنترل روح و جسم و خلاص شدن از تاثیرات ژنتیکی و تربیتی خانواده. کافکا در قسمتهای مختلف داستان از وراثت و هر آنچه که از والدینش به او رسیده است ابراز انزجار می‌کند. اهتمام او به ورزش و موسیقی در راستای شناخت و کنترل جسم و روح خود است. راهی که او انتخاب می‌کند مواجهه‌ی مستقیم با مکانیسم‌های مدفون شده در ناخودآگاه است.

قدرت انتخاب یا سردرگمی میان جبر و اختیار

در بخشی از داستان، کافکا تفسیری از یک رمان ژاپنی به نام معدنچی ارائه می‌کند که در آن کاراکتر اصلی از خانه فرار می‌کند و در مسیر وقایع به عنوان یک معدنچی مشغول کار می‌شود و تجربیات متعددی از سر می‌گذراند و در انتها به خانه بازمی‌گردد. کافکا می‌گوید در انتها هیچ قرینه‌ای وجود ندارد که به خواننده نشان بدهد شخصیت اصلی داستان دچار تحول شده است. از نظر او معدنچی فقط یک مشاهده‌گر وقایع بوده است و هیچ‌گاه در معرض انتخاب و تصمیم‌گیری قرار نگرفته است ولذا نگاه او به دنیا متحول نمی‌شود. این تفسیر نیکویی است.

موراکامی در نقطه مقابل داستان را به نحوی پیش می‌برد که کافکا (و حتی هوشینو) در انتهای داستان به مرحله‌ای جلوتر یا بالاتر یا متفاوت از قبل راه می‌یابد. به واقع این دو شخصیت از نو متولد می‌شوند. منطقاً به ذهن من می‌رسد که این مسیر تحول با عنایت به آن تفسیر از معدنچی، می‌بایست از مسیر انتخاب و تصمیم‌گیری بگذرد. به نظر می‌رسد کافکا همانند اغلب مردم یک نظاره‌گر در عرصه زندگی نیست... او یک انتخاب‌کننده است.

برای درک تفاوت رویکرد کافکا و اودیپوس این نکته به ذهن می‌رسد که اودیپوس برای دچار نشدن به سرنوشت مقدر شده، فرار می‌کند و زمانی مرتکب آن اعمال می‌شود که به هیچ وجه احتمال ارتکاب موارد پیشگویی‌شده را نمی‌دهد اما کافکا در همان زمانی که احتمال می‌دهد سائکی مادرش باشد و ساکورا خواهرش، در خیال و واقعیت به آنها نزدیک می‌شود و در مورد عملش تصمیم می‌گیرد.

تا اینجای کار از خودم و کتاب رضایت دارم!

در یکی از قسمتهای سرنوشت‌ساز (که قطعاً در ترجمه‌های فارسی تعدیل شده است)، کافکا در رویا به سراغ ساکورا می‌رود و حتی به زبان می‌آورد که تصمیم خود را می‌گیرم (تصمیمش همبستری در رویاست) اما بلافاصله می‌گوید نه! در واقع در مورد هیچ چیز تصمیم نگرفته‌ام! تصمیم گرفتن یعنی حق انتخاب دارید، من ندارم!! فی‌الواقع اینجا من دچار اغتشاش شدم... ناکاتا و سائکی هم در یکی دو مورد در خصوص نداشتن حق انتخاب در مقاطعی از زندگی خود صحبت می‌کنند اما بیرون آمدن این سخن از دهان کافکا برای من عجیب بود. به نظر می‌رسد نویسنده به سمت اودیپوس و چیرگی تقدیر چرخیده است اما شرایط کافکا و اودیپوس همانگونه که در بالا اشاره کردم یک تفاوت بنیادین دارد.  

اگر قدرت انتخاب‌گری را از کاراکترهای اصلی این داستان بگیریم چه چیزی مبنای تحول آنها قرار می‌گیرد؟ تنها چیزی که باقی می‌ماند عامل شانس و تصادف است. تصادف‌های مکرر و البته همگی کمک‌کننده در مسیر تحول مثبت شخصیت‌های داستان! آن وقت می‌توان گفت با یک داستان فانتزی روبرو هستیم و البته من از این ژانر هم لذت می‌برم. اما در مقاطع مختلفی، کافکا در معرض انتخاب قرار می‌گیرد و انتخاب می‌کند... در عجبم که چرا آن حرف از دهانش خارج می‌شود.

برش‌ها و برداشت‌ها

1) پیشگویان معبد دلفی کارشان پیشگویی است! به همین سبب وقتی چنان چیزی را در مورد یک نوزاد بیان می‌کنند، خواننده یا بیننده نمایش، با آن هیچ مشکلی نخواهد داشت. اما یک پدر هر چه‌قدر روان‌پریش هم باشد آیا چنین چیزهایی به زبان می‌آورد؟! حداکثرش این است که: تو آخرش ما رو می‌کشی! حالا از شوخی که بگذریم کسی نمی‌تواند برای رفتار پدر توجیهی پیدا کند. خود کافکا می‌گوید شاید می‌خواسته این کارها را انجام بدهم! از لایتچسبکی این توجیه که بگذریم با خودم فکر می‌کردم این نفرین پدر از آن نفرین‌های ویرانگر است؛ نشان به آن نشان که کافکا هر دختر جوان یا خانم میانسال جذابی که می‌بیند، در آنها اثری از خواهر و مادرش را می‌بیند. احساس جذابیت هم که یک ریشه‌اش در میل جنسی است پس در واقع این پیشگویی یک برنامه‌ریزی برای انهدام است!

2) پذیرش واقعیت از آموزه‌های مفید و مثبت داستان است. در داستان تاکید می‌شود که برای اینکه کاملاً "خود"مان شویم باید تمام بخش‌های وجودی‌مان را بپذیریم. کافکا به نوعی مراتب خودشناسی را طی می‌کند و به لبه‌ی دنیا و کرانه‌های آفرینش می‌رسد. البته "طی این مرحله بی همرهی خضر" نمی‌کند. اوشیما هست، پسری به نام کلاغ هم هست. آیا پذیرش واقعیت به معنای تسلیم شدن در برابر آن است؟ وقتی کافکا در جنگل پیش می‌رود می‌خواهد خودش را از دست "من" خلاص کند و طی یک جمله زیبا می‌گوید اگر این کار را نکند تا ابد پدرش را می‌کشد و با مادر و خواهرش همبستر می‌شود و برای همیشه به جهان حمله‌ور می‌شود.

3) برخوردهای اتفاقی و تصادفی در داستان زیاد است که به خودی‌خود مشکلی ندارد. به قول پل استر تصادف تنها امر واقعی در جهان است! این را گفتم که گفته باشم با شانس در داستان هیچ مشکلی ندارم اما وقتی کافکا به ساکورا می‌گوید در کوچکترین پیشامدها چیزی به عنوان تصادف نداریم آن وقت است که باید در تصادفات داستان یا دنبال علتی ماورایی بگردیم یا ریشه‌هایش را در اعمال و رفتار پیشین شخصیت‌ها بجوییم که تقریباً ناممکن است. در اینجور موارد یک توصیه هوشینویی وجود دارد که در بند بعدی خواهم گفت و بسیار قابل توصیه است.

4) تجربیاتی که هوشینو در همراهی ناکاتا کسب می‌کند او را به این نتیجه می‌رساند که بهتر است سعی نکنیم برای چیزهایی که در اساس با عقل جور در نمی‌آید توجیه عقلانی پیدا کنیم. این توصیه را باید در هنگام فکر کردن درخصوص این داستان آویزه گوشمان کنیم! اوشیما هم در این زمینه یک عبارت روشنگرانه دارد: سمبولیسم و معنا داشتن دو امر جداگانه است!

5) در مرحله انتهایی گره اصلی ذهن کافکا مطرح می‌شود: چرا مادرم دوستم نداشت؟ زندگی کافکا به همین سبب همیشه با خشم و نفرت همراه بوده است. برای خروج از این وضعیت باید بتواند رفتار مادر را درک کند و خشم و نفرتی که مادر هنگام ترک خانه داشته است را بفهمد. اگر این اتفاق رخ ندهد همان خشم و نفرت را به ارث خواهد برد و این چرخه همینطور ادامه خواهد داشت. پذیرش واقعیت، درک و فهم وقایع، بخشش. بخششی که می‌تواند ما را رها و خلاص کند از این مسیر به دست می‌آید. کافکا این مسیر را پس از گذر از سنگ ورودی تکمیل می‌کند. از خون خانم سائکی تغذیه می‌کند و دوباره به دنیا بازمی‌گردد... منتها این بار به دنیایی نو... دنیایی که در آن، کافکا از خشم رها شده است و اوشیما برای اولین بار لبخند او را می‌بیند.

6) توانایی صحبت کردن با گربه‌ها امر بسیار جالبی است. دوست داشتم. وقتی هوشینو در انتها به این توانایی دست پیدا می‌کند و از آن متعجب می‌شود، گربه‌ی مخاطبش به او توضیح می‌دهد که این توانایی را کسانی که در لبه دنیا به سر می‌برند دارند. کاش این گربه، توصیه بند 4 هوشینو را جدی می‌گرفت و این توضیح را نمی‌داد! چون اصطلاح لبه‌ی دنیا خودش جایگاهی هم‌شأن صحبت کردن با گربه‌ها را دارد!

7) لبه دنیا یا کرانه آفرینش، جایی است که با ترس‌های خودمان روبرو می‌شویم. نقطه‌ی بی‌بازگشت زندگی و جایی که وقتی به آنجا می‌رسیم تنها کاری که می‌توانیم بکنیم پذیرفتن واقعیت در آرامش است. جایی که نیستی و ماده با هم تداخل می‌کنند، جایی که گذشته و آینده یک حلقه بی‌پایان و متداوم را شکل می‌دهند. همینجا بد نیست در مورد عنوان کتاب حرف بزنیم؛ تابلویی که با عنوان کافکا در ساحل در داستان مطرح می‌شود جایگاه ویژه‌ای دارد و می‌تواند عنوان کتاب را به خودش اختصاص بدهد اما کافکا در کرانه به قرارگیری کافکا در وضعیت نهایی و لبه‌ی دنیا اشاره می‌کند که به نظرم انتخاب بهتری است.

8) یکی از گربه‌ها دو دلیل برای گم شدن گربه‌ها عنوان می‌کند: تصادف و میل جنسی. شاید بتوان از این موضوع بهره گرفت و آن چاله‌ی جبر و اختیاری را که پیش از این اشاره کردم در داستان وجود دارد، ترمیم کرد! میل جنسی از آن جهت موجب گم شدن می‌گردد که در هنگام نیاز فقط همان نیاز و میل مد نظر قرار می‌گیرد و باقی مسائل از چشم پنهان می‌ماند. به نظر تبصره‌ی نجات‌بخشی است...

9) خون هم در داستان جایگاه خاصی دارد. وقتی جانی‌واکر به قتل می‌رسد، ناکاتا و کافکا که در نقاط متفاوتی حضور دارند از هوش می‌روند و وقتی به هوش می‌آیند ناکاتا علی‌رغم ارتکاب به قتل هیچ اثری از خون روی لباسش نمی‌بیند و کافکا غرق در خون به هوش می‌آید. بدین ترتیب به مسئولیتی که در رویا ایجاد می‌شود اشاره می‌کند. اما ناکاتا یک نوبت در کودکی بی‌هوش شده است و اتفاقاً در آن نوبت قبل از به هوش آمدن تمام ملافه‌اش به خون آغشته شده است. آن خون از کجا آمده بود؟ از عادت ماهیانه معلمش!؟ چه ربطی دارد؟ فکر کنم از کنار این خون باید هوشینویی (بند4) گذر کرد! اما آن طرف سنگ ورودی وقتی خانم سائکی دست خودش را با سنجاق سر سوراخ می‌کند و کافکا از آن خون می‌مکد را می‌توان معنایابی کرد. بند ناف و تولد دوباره. سائکی اگر کافکا را بار اول نزائیده باشد قطعاً در زایمان دوم او نقش محوری دارد.

10) در داستان‌ها و افسانه‌های ژاپنی، همانطور که در داستان مستقیماً به چند مورد اشاره می‌شود، روح آدم زنده هم می‌تواند از بدنش جدا شود و به جاهای دیگر برود و حتا کارهایی را خودآگاه یا ناخودآگاه انجام بدهد.

11) اوشیما بعد از برخورد با آن دو زن بازرس، مطالب جالبی عنوان می‌کند که مهمترین بخش آن با عنایت به شعری از الیوت به توخالی بودن برخی از آدم‌ها اشاره دارد. این آدم‌ها قدرت تخیل ندارند، فقط یک‌سری حرف را تکرار می‌کنند، متعصب هستند و نظریاتی بدون ارتباط با واقعیت طرح می‌کنند و... یاد بی‌شعوری افتادم... احساس تهی‌بودن قدم اولی است که در مسیر اصلاح باید برداشت. ناکاتا از تهی بودن خودش می‌ترسد، هوشینو از خالی‌تر و تهی‌تر شدن خودش در جریان زندگی می‌گوید، اوشیمای کبیر! هم در مقابل جسد سائکی از فضای تهی درونش یاد می‌کند و کافکا هم در ابتدای ورود به جنگل در گام نهایی چنین احساسی را دارد. این خلاء، هویت آنها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و اگر فکری به حال آن نشود بقایای هویت را می‌بلعد!

12) شاید به ذهنمان برسد که چرا پسری به نام کلاغ همان ابتدا توصیه‌های حکیمانه انتهایی در باب درک رفتار مادر و بخشش و پذیرش واقعیت را به کافکا نمی‌کند و قال قضیه را همان اول نمی‌کَند؟! این را قبول ندارم به دو دلیل: اول اینکه پذیرش هر کلام درستی در هر زمان برای ما امکان‌پذیر نیست، کودک نوپایی را در نظر بگیرید که هنوز از بلندی یا آتش و نظایر آن درکی ندارد و ما هرچقدر در مورد خطرات آن هشدار بدهیم و اوف اوف کنیم موضوع برایش روشن نمی‌شود... برای درک این موضوع کافکا باید مقدماتی را می‌گذراند. همین یک دلیل کافی است!

13) کلنل ساندرس (مرغ کنتاکی) یک مفهوم مجرد است که می‌تواند به شکل هر چیزی دربیاید. او نه خداست و نه انسان و نه بودا... نقش سرپرستی نظم‌بخشی و ارتباط بین دنیاهای موازی بر عهده اوست! به نظرم در این انتصاب (با عنایت به بند4) شایسته‌سالاری کاملاً رعایت شده است، به شزط آنکه نظم‌بخشی با یکسان‌سازی اشتباه گرفته نشود.

14) پلیس ژاپن ارتباط بین ناکاتا و کافکا را کشف می‌کند و مسیر درستی را طی می‌کند. اما اوشیما چگونه پای کامپیوتر به همه یافته‌های پلیس دست می‌یابد!؟ برای کلنل ساندرس طبیعی است که چنین اطلاعاتی را کسب کند اما اوشیما چطور!؟

15) پشیمانی سائکی خیلی عمیق است. او چه کرده است؟ در میان اعترافاتش می‌خوانیم که به خودش ستم کرده است، عمرش را بیهوده تلف کرده است، به خودش و اطرافیانش صدمه زده است، خود را خوار شمرده است، سنگ ورودی را باز کرده است... او واقعاً چه کرده است؟ در جوانی زندگی‌اش دایره کاملی بوده است که با گذشت زمان، به صورت طبیعی این دایره از بین می‌رود. این احساس کمال تا ابد نمی‌تواند ادامه پیدا کند. مشکل سائکی این است که نتوانسته این روند طبیعی را بپذیرد. احتمالاً با باز کردن سنگ ورودی کاری کرده است تا از فروریختن آن دایره جلوگیری کند. یک‌جورایی خودخواهی. گناه اصلی اینجا بر هم زدن نظم طبیعی امور است. حالا دقیقاً آن طرف ورودی چه کرده است موراکامی می‌داند! آیا کافکا را مثل آن دو تا آکورد از آن طرف آورده است این طرف!؟ هر چه که هست چیزی است که روال طبیعی را از حالت تنظیم‌شده‌ی آن خارج کرده است. مثل استخوان‌بندی پشت هوشینو که از حالت طبیعی خارج شده و موجبات درد را فراهم کرده است و لازم است ناکاتایی بیاید آن را سر جای خودش قرار بدهد.

16) سائکی خاطراتش را می‌نویسد. این بخشی از یک روند درمانی است. خاطره و فراموشی! به نوعی قدم اول در پذیرش و بخشش و رها شدن، به یاد آوردن همه خاطرات مرتبط است... انتقال برخی موضوعات از ناخودآگاه به خودآگاه برای امکان فراموشی آن. به همین خاطر است که سائکی می‌نویسد. محصول نهایی بی‌معنی است، روند نوشتن است که اهمیت دارد. از سوختن آنها غمگین نشویم!

17) حالا اگر ما کوله‌پشتی خود را رها کنیم بیشتر از آنکه احساس سبکی بکنیم استرس دزدیده شدن وسایل را می‌گیریم!! این را از باب شوخی ذکر کردم اما شوخی‌شوخی است که درک می‌کنیم چرا این همه احساس سنگینی و کندی داریم! رها شدن از بند تعلقات و دغدغه های ذهنی آسان نیست.

18) برادرِ اوشیما هم رفتن به عمق جنگل را تجربه کرده است. او هم سربازها را دیده است و... سخنان جالبی در مورد موج‌سواری می‌گوید و اینکه نباید با قدرت طبیعت یا طبیعت قدرتمند گلاویز شد (مشابه این سخن را سائکی هم می‌زند) و اینکه تا وقتی با ترس از مرگ کنار نیایی و بر آن غلبه نکنی نمی‌توان موج‌سوار شوی... (رودررویی با مرگ = شناخت مرگ = دوست شدن با آن)... اما چرا به کافکا می‌گوید برادرش از سربازها چیزی نمی‌داند؟ در حالی که این اوشیما است که کافکا را به کلبه جنگلی آورده است و از طرق مختلف گوشی را به دست او می‌دهد که صدای باد را بشنود و...

19) وقتی کافکا در حال بازگشت از آن دنیای نمادین است سربازها به او توصیه می‌کنند که پشت سرش را نگاه نکند. یاد داستان‌های تورات و لوط و همسرش افتادم. به هرحال داستان جذابی است که با خرده‌داستانهای متعددی غنی‌سازی شده است.

20) بخشی از ناکاتا در درون هوشینو به زندگی ادامه می‌دهد و بخشی از سائکی در درون کافکا... این هوشینوی نوین و کافکای نوین... اما در انتها لازم است به تقلید از کافکا و برادرِ اوشیما بگویم: تفسیر واقعی داستان چیزی است که با کلمات قابل شرح نیست! بند 4 هوشینویی هم فراموش نشود!