آنجا که پنچرگیری‌ها تمام می‌شوند - حامد حبیبی

این مجموعه شامل نه داستان کوتاه است که می‌توان نقطه مشترک و محور آنها را در مقوله ترس و اضطراب طبقه‌بندی کرد. اگر موضوعاتی نظیر تنهایی یا روزمرگی هم در برخی از داستانها خودی نشان می‌دهد آنجا هم ترس از تنهایی و ترس از روزمرگی دستِ بالا را دارد.

ترس و اضطراب البته تفاوت‌هایی دارند. ترس، احساسی است که در تقابل با خطرات واقعی به آدم دست می‌دهد اما اضطراب، همان احساس است با منشاء ناشناخته... ممکن است تهدید خارجی وجود هم نداشته باشد و فقط در ذهن ما ریشه دوانده باشد.

من وقتی بالای یک بلندی می‌ایستم و پایین را نگاه می کنم، ارتفاع را می‌بینم، ناخودآگاه درد ناشی از سقوط در ذهنم محاسبه و برآورد می‌شود، درد را حس می‌کنم، از افتادن و سقوط وحشت می‌کنم... و خودم را کنار می‌کشم. اغلب آدمها در چنین موقعیتی احساسی مشابه را تجربه می‌کنند. اما در مواجهه با مقوله تنهایی واکنش‌ها متفاوت خواهد بود؛ برخی در آن خطرات بالقوه‌ای مشاهده می‌کنند و از آن دچار اضطراب می‌شوند، عده‌ای چیز خاصی در آن نمی‌بینند و حس ماندگاری را در این مواجهه تجربه نمی‌کنند و حتی برخی ممکن است با حسرت و یک‌جور نوستالژی در آن ببینند و زیر لب زمزمه کنند: یادش به خیر! حالا یک پله آن‌ورتر برویم و مقوله شهر و شهرنشینی را مد نظر قرار بدهیم. بدون شک تعداد کسانی که چیزهای خطرناکی در آن می‌بینند کاهش می‌یابد و بر تعداد افراد گروه‌های دیگر اضافه می‌شود. برخی از این خطرها یا احساس خطرها حاصل یادگیری است و نتیجه قدرت دید! خیلی از آدمها به راحتی در کنار این مقولاتی که به‌زعم برخی وحشتناک است زندگی می‌کنند... خیلی هم راحت... مثل کودکانی که هنوز بازخوردی از مقوله ارتفاع ندارند و رفتارهای پرخطر (از دید ما) را روی دسته مبل و صندلی و امثالهم بروز می‌دهند.

خلاصه آنکه برخی از مقولاتی که در این داستانها بیان می‌شود ممکن است برای خواننده مضطرب‌کننده نباشد... اما اگر خوب بخوانید ممکن است از این به بعد بشود!! به هر حال به قول همین کتاب و همین نویسنده احتمال هر چیزی، بیشتر از خود آن چیز، ترس دارد. به نظرم برخی از داستانها موقعیت‌های خاصی را خلق کرده‌اند که قابل تامل هستند، البته ممکن است برای خیلی از ما چیزی که قابل تامل است جذاب نباشد.

در ادامه مطلب درخصوص داستانها چند خطی خواهم نوشت.

..........

حامد حبیبی نویسنده کتاب، متولد سال 1357 است و تاکنون چهار مجموعه داستان کوتاه از او به چاپ رسیده است:

ماه و مس، مرکز، 1384

جایی که پنچرگیری‌ها تمام می‌شود، ققنوس، 1387  (چاپ چهارم 1395)

بودای رستوران گردباد، نشر چشمه، 1393

پلک ماهی، نشر چشمه، 1395

کیلومتر 11 جاده‌ی قدیم ارومیه به سلماس، نشر چشمه، 1396

او ضمن کسب جوایزی در زمینه داستان کوتاه، آثاری در زمینه شعر و ادبیات کودکان نیز دارد.

..........

پ ن 1: نمره من به کتاب 3.2 است (نمره در سایت گودریدز 2.6)

 

فیدل:

دو زن و سه مرد در حال بازگشت از خاکسپاری یکی از بستگانشان به نام سوسن  از شمال هستند. مثل باقی ماها که از مجالس عزا و عروسی که بیرون می‌آییم با خودمان گمانه‌زنی‌هایی را بیرون می‌آوریم، بخصوص اگر زوایایی از آن مراسم در چشم ما تار یا مبهم باشد. رفتار برخی از اطرافیان هم ممکن است ما را به سمت برخی گمانه‌زنی‌ها سوق بدهد مثلاً به عنوان نمونه تیپیکال شما را به یاد گریه نکردن مورسو در مراسم خاکسپاری مادرش می‌اندازم! می‌دانیم که سرنوشت مورسو را تقریباً همین گریه نکردن رقم زد... چون ناظران انتظار دارند که یک پسر در مرگ مادرش گریه کند.

در این داستان هم سوسن نجات‌غریقی است که خودش تمایلی به شنا در دریا ندارد و معمولاً به استخر می‌رود اما حالا علت فوتش غرق شدن در دریا ذکر شده است. این پنج نفر در مسیر بازگشت با هم گفتگو می‌کنند و هر کدام به مورد یا مواردی اشاره می‌کنند. طبعاً برخی از آنها موضوع را مشکوک‌تر از برخی دیگر می‌بینند و زودتر از بقیه گمانه‌زنی‌های آنچنانی را طرح می‌کنند، آن گمانه‌زنی‌هایی که خواننده دوست دارد بخواند و بخصوص در انتهای داستان با آن ناک‌اوت شود. از همین زاویه به نظرم کاش به قول شاعر آخرین ضربه محکم‌تر نواخته می‌شد! من خودم از ضربه فیدلی خوشم آمد اما کاش ضربات قبلی خفیف‌تر بود که این ضربه خودش را بیشتر نشان می‌داد.

شوخی:

چند کارمند و قضیه روزمرگی... همین‌جا عرض کنم چون کتاب را از کتابخانه گرفتم و فرصت نشد بیشتر از یک‌بار و نصفی آن را بخوانم لذا اگر بگویم با این داستان نتوانستم ارتباطی برقرار کنم بخشی از علت آن به گردن خودم است! اما به هر حال منی که تا گردن توی روزمرگی فرو رفته‌ام نتواستم با این داستان...

جمله یکی از کارمندان که با آمدن شنبه و روز اول کاری می‌گوید کمر هفته شکست اصلاً برای من غریب نیست! از شما چه پنهان من هم گاهی صبح‌ها که کارت می‌زنم به همکارانی که در حال ورود به شرکت هستند به شوخی می‌گویم امروز هم تمام شد!

شب ناتمام:

راوی با یک فردی که تازه با او آشنا شده است به شکار می‌رود... شکار شبانه... ایضاً همانند داستان قبل.

قمر گمنام نپتون:

یک محکوم حکمش را دریافت می‌کند... اعدام... می‌تواند زمان آن را خودش تعیین کند. شما باشید چه می‌کنید!؟ هرچه دورتر یا...؟

هتل:

تصور کنید در کرمانشاه زلزله آمده است و یک بنده خدایی از تهران بلند شود دست زن و بچه را بگیرد و بردارد ببرد شمال داخل یک هتل... گفتم که اضطراب‌ها صرفاً محرک‌های خارجی که ندارند، این آقا هم با تمام ذهنیاتش به شمال می‌رود!

اشکاف:

چند همسایه در یک آپارتمان سه طبقه... یکی از همسایه‌ها از صدای گربه در کمدشان خبر می‌دهد. کمدی که در یک گوشه‌اش اشکافی وحود دارد که عمیق است و طولانی... ظاهراً به موتورخانه راه دارد... خُب از اینجا به بعد به نظرم داستان‌ها خوب بودند. شاید یک علتش اُخت شدن با فضاهاست... یاد مارمولکی افتادم که در انباری خانه ما رویت شده و پس از آن دیگر کسی در مورد وسایل داخل آن صحبت نمی‌کند انگار آن وسایل جزء وسایل خانه ما نیستند! آقای کمالی این داستان هم که وارد اشکاف می‌شود همین حکم را دارد.

شب در ساتن سفید:

زن و شوهری خانه‌ای مبله و قدیمی را با قیمت بسیار مناسب و ارزان می‌خرند... معامله‌ای که شرط عجیبی داشت، پدر پیر فروشنده هم جزء ملک است چون پسر نمی‌خواهد پدرش در جایی غیر از خانه خودش بمیرد... وسوسه ارزان‌خری باعث می‌شود خودمان را در یک موقعیت ترسناک قرار بدهیم.

اکازیون:

یک خانه در بیرون شهر در کنار سد به همراه سد، قابل معاوضه با یک ماشین! آگهی جالبی است... بخصوص که کنترل میزان آب سد با شماست. دریچه را زیاد باز کنید شهر را سیل می‌برد و اگر دریچه را باز نکنید روستای بالادست رودخانه زیر آب می‌رود. موقعیت اضطراب‌آوری است!

آنجا که پنچرگیری‌ها تمام می‌شود:

مردی تنها و باز هم آگهی روزنامه... این بار دیدن یک آگهی فروش خانه که بسیار به خانه آن مرد شباهت دارد و دیدن شماره تلفن خودش زیر آگهی! آگهی‌های دیگری که حکایت از فروش وسایل و ماشینش دارد... خریداران سمج!... شما دوست ندارید همه را بفروشید و خودتان را خلاص کنید و آن قدر سبک شوید که بتوانید پیاده تا آنجا بروید که پنچرگیری‌ها تمام می‌شوند و بر اسم شهر، روی تابلوی مستطیلی خط قرمز کشیده‌اند!؟