پاندای محجوبِ بامبو به دست با چشم هایی دورسیاه, در اندیشه ی انقراض - – جابر حسین زاده نودهی

راوی داستان (حامد) مهندس جوان حدوداً 30 ساله‌ای است که در یک آپارتمان در محله شهرک نفت تهران (انتهای اشرفی اصفهانی!) به صورت مجردی زندگی می‌کند. محل کارش هم در یکی از خیابان‌هایی است که به قول خودش باید اسمش را گذاشت خیابان تستوسترون! در معرفی‌اش باید اضافه کرد که یک عشق ناکام به دختر دایی در کارنامه دارد و البته چند رابطه خوف! مثل اکثر هم‌رده‌هایش سودای مهاجرت دارد و آن قدر بامرام هست که امکاناتش را در اختیار دوستانش قرار دهد!

ترس‌های کودکی، عشق نوجوانی، حساسیت‌های معناجویانه دوران دانشجویی، ناکامی عشقی در جوانی، سبک زندگی در پساجوانی و البته محیط اجتماعی که راوی در آن نفس می‌کشد, همه در کنار هم وضعیت روانی خاصی برای او به وجود آورده است، به‌گونه‌ای که حداقل از سه‌چهار سال قبل مراجعاتی به روانپزشک داشته است تا بتواند راهی برای تحمل این دنیا و آدمهایش بیابد.

داستان حاوی چهارده فصل است که عنوان هرکدام یکی از تجویزهایی است که راوی تجربه کرده است و محتوای هر فصل یک اتفاق مجزایی است که از سر گذرانده است. مثلاً عناوین سه فصل اول بدین صورت است:

یک‌دوم هالوپریدول5 هرشب قبل خواب

یک‌چهارم پروپرانولول40, یک‌چهارم کلونازپام1, روزی دوبار

اضافه شود یک‌دوم نورتریپتیلن25

و طبیعتاً ممکن است در مسیر درمان به درمان‌های جایگزین نیز روی بیاورد نظیر فصل نهم "از ده تا یک می‌شمرم و خوابت می‌بره" یا فصل یازدهم با عنوان "یوگا و مدیتیشن, همین, به تدریج قرص‌ها را کم می‌کنیم, لبخند بزن!". البته عنوان فصل آخر نشان می‌دهد نویسنده چه دیدگاهی نسبت به این درمان‌ها دارد که خودتان خواهید دید! فقط بگویم نظر ایشان به نظر بنده نزدیک‌تر است!! (از نظر چه کسی نزدیک‌تر است را خوانندگان قدیمی می‌دانند)

در مورد محتوای فصول و طنزِ تلخِ خوبِ آن در ادامه‌ی مطلب مختصری خواهم نوشت. خطر لوث شدن ندارد!

*****

نشر چشمه یک بخشی دارد با عنوان "جهان تازه‌دم", به گمانم مثل چای تازه‌دم... که این بخش به نشر آثار طنز اختصاص دارد، این کتاب یکی از خروجی های این بخش است. پیش از این اینجا یکی دیگر از محصولات این بخش را معرفی کرده‌ام.

....... 

پ ن 1: مشخصات کتاب من؛ چاپ اول, بهار1394, تیراژ 1000نسخه, 139صفحه

پ ن 2: نمره کتاب 3.1 از 5 می‌باشد.

پ ن 3: کتابهای بعدی به ترتیب: خانه ارواح ایزابل آلنده، امپراتوری خورشید جی‌جی بالارد خواهد بود.

 نسل روان‌رنجورِ یوزپلنگ‌صفتِ در اندیشه‌ی مهاجرتِ در‌حالِ تکثیر، در دنیایی معناباخته

سعی کردم همه حرفم را در تیتر انتخاب شده بگنجانم و می‌دانم بیشتر از این برای خواننده توضیح واضحات است! 

زنان و مردان داستان عمدتاً دارای مشکلات روانی هستند... یکی هیستریک است و دیگری رئیس هیستریک‌های تهران! زنان البته ساده و زیبا و هوس‌انگیز هستند و مردان یوزپلنگ‌صفت و همه آنها معلق بین زمین و هوا... و البته بیشترشان بدشان نمی آید که به آمار جنون‌آمیز فرار متخصصان بی‌حوصله‌ی ایرانی اضافه کنند.

برخی از آنها در فضای مجازی می‌گردند و مسئولیت اجتماعی‌شان را با کارهایی نظیر رای دادن به "خلیج همیشگی فارس" انجام می‌دهند: این همیشگی را باید یکی از کنوانسیون‌های بی‌کارِ سازمان ملل, قانونی چیزی برایش تصویب کند. تمام خلیج‌ها را یک همیشگی بگذارند تنگ‌شان تا کسی هوس دزدی به سرش نزند. خلیج همیشگی مکزیک. بحرانِ موشکیِ خلیجِ همیشگیِ خوک‌ها. من هم می‌روم رای می‌دهم. از این صورت پخمه با آن کبودی دور چشم و ته‌ریش که تا نزدیکی چشم‌ها بیرون آمده, بیشتر از این هم برنمی‌آید.

و اما در باب انقراض و تکثیر؛ حیواناتی که نتوانستند خودشان را با تغییرات محیطی و شرایط جدید مطابقت بدهند منقرض شدند و تکامل گونه‌های مختلف انسانی نیز جدای از این نبوده و نیست. فرض کنیم شرایط محیطی در یک جامعه به‌نحوی باشد که مثلاً رشوه‌دهنده‌ها کارشان پیش برود و به نوعی موفق‌تر محسوب شوند، در این‌صورت آدمیانی که با رشوه‌دادن نمی‌توانند کنار بیایند کم‌کم یا از رده خارج می‌شوند یا اینکه به‌هرحال یک‌جوری کنار می‌آیند و تبدیل می‌شوند به نوع غالب... تطابق و هماهنگی با محیط  موجب جلوگیری از انقراض است و حامد, راوی داستان, کمی در این زمینه احساس ضعف می‌کند و همین ضعف موجب روان‌رنجوری است و مقدمه‌ای بر انقراض. آنها که این قدرت تطابق را دارند بنا به نظر متن, می‌شوند یوزپلنگ‌صفت! البته در گوشه ذهن راوی در یکی دو نوبت این جرقه زده می‌شود که در نهایت آدم مثل حشرات است, مدتی وزوزی می‌کند و بعد هم فوق فوقش به اندازه یک لکه اثری از خودش می‌گذارد و تمام... دنیایی معناباخته.

البته نسل‌های قبل هم همچین تحفه‌ای نبودند! فقط آن زمان تکنولوژی به حدی پیشرفت نکرده بود که همه گزینه‌های درون ما را روی میز بچیند. می‌خواستم دایی راوی و نتیجه مخالفتش با ازدواج دخترش را مثال بزنم یا واکنش والدین راوی در مقابل ترس‌های دوران کودکی‌اش را... که بی‌خیال شدم... چه‌کاریه!؟ خودم دارم کم‌کم به اون نسل تبدیل می‌شوم!!

 برش هایی از داستان

حرکات راوی در برخی موقعیت‌ها خواننده را متعجب می‌کند... واقعاً امان از این اخلاقیات زهرماری! ذهنیت پارانویایی راوی در فصل8 (فقط پیموزاید و رسپرودون, کلونازپام دیگر لازم نیست) به خوبی نشان داده شده است و در انتها نیز از نظر من (که تخصصم مثلاً مکانیک است!) کمی روان‌پریش است و در آستانه روان‌گسیختگی! و البته شاید دلیل غیرخطی بودن فصول همین باشد که به نظرم می‌توانست غیرخطی هم نباشد. از این گذشته نعوذ بالله روایت او قابل تعمیم به جامعه جوان ما نیست, نستجیر بالله!! اما برای آشنا شدن با نثر و طنز و قضاوت های این راوی نامطمئن! چند مورد را می‌آورم (در اینجا نیز می‌توانید چند گزیده انتخابی دیگر را نیز بخوانید):

1- در باب ارجحیت تنهایی به ازدواج: ...آخر شب هم تو می‌مانی و یک عالمه ظرف نشسته و اگر خیلی خراب باشی یک جفت چشمِ کمی خیس. اما دیگر یک جنازه‌ی اس‌ام‌اس‌باز به جانت غر نمی‌زند چرا اینقدر روزنامه می‌خوانی. چرا درِ کابینت را درست نمی‌کنی. چرا برایم ماشین نمی‌خری. چرا جوری بهم توجه نمی‌کنی انگار اولین‌بار است مرا می‌بینی. چرا هیچ‌کدام از قوانین فیزیک را نقض نمی‌کنی.(ص60)

2- این تکه را به عنوان خلاقیت در طنز می‌آورم... مربوط به زمانی است که راوی برای عشقش مدام شعر سپید می‌سروده است و معشوق دستورات جدید صادر می‌کند:

 «چی کار کنم؟»

«نیمایی... نیما یوشیجی بگو.»

عقل‌شان کار کرده بود اسم سبک را گذاشته بودند نیمایی. یوشیجی واقعاً راه نداشت. می‌شد اسمِ یک نوع شعر ژاپنی باشد که مثلاً هایکو را به رسمیت نمی‌شناسد. طرف‌داران هر دو سبک هم سال‌ها و سال‌ها بزنند توی سر هم و آن وسط دو‌ سه‌تا انشعاب و ائتلاف ردیف کنند و یک‌دفعه ببینند شعر جدیدی برای‌شان شاخ شده و جوان‌تر‌ها افتاده‌اند دنبال سبکِ یوشیجی کوماتسو. استاد پیرشان هم با دانِ چهارِ شعر دست بکشد به ریش سفیدِ بلندش و یک‌شب مهتابی هیستریک بشود و شمشیرش را تا دسته فرو کند توی شکمِ خودش و بچرخاند و از فردا همه، دارودسته‌ی کاوازاکیِ پیشرو را مقصر بدانند. (ص108)

3- هجو نوعی از مهاجرت توسط یک راوی دوست‌دار مهاجرت در چند نوبت: آن‌وقت‌ها که هنوز ایران بود یک بار برگشت گفت باید طبقه‌مان را نجات بدهیم. از این غلط‌های اضافه می‌کرد یک‌موقع‌هایی. پرسیده بودم کدام طبقه. کمی مکث کرده بود و معلوم بود می‌خواهد قلمبه‌سلمبه‌هایی را که از یک‌نفر حراف‌تر از خودش شنیده توی ذهن مرتب کند و تحویلم بدهد. از حذف سیستماتیکِ طبقه‌ی متوسط گفت و لابه‌لایش چند کلمه‌ی بی‌ربط هم انداخت وسط و رسید تا رستاخیزِ طبقه‌ی مهاجرِ متخصص در آینده‌ای نه‌چندان دور. رویش نمی‌شد رک‌ و ‌راست بنشیند بگوید حامدجان! لطفاً بلند شو نیم‌ساعت بدون وقفه کتکم بزن. شیشکیِ نصفه نیمه‌ای بسته بودم برایش. (ص138)

4- داریم کجا می‌ریم واقعاً!؟: باید چراغ گردان آمبولانس می‌بست به انگشت دست چپش. کار از حلقه گذشته بود, توی خیابان همه به هم بند می‌کردند. پشت چراغ قرمز که بودی همه سر می‌گرداندند ببینند توی ماشین سمت چپ و سمت راستی چه کسی نشسته و تا جایی‌که آینه اجازه می‌داد توی ماشین‌های عقبی. حتا توی خلوتی اتوبان نیایش با صد و ده کیلومتر سرعت هم همین کار را می‌کردند. شاید هم دنبال آشنایی, کسی بودند ملت, توی تهران دوازده میلیونی.

5-  تحمل این دنیا و آدم‌هایش برای امثال راوی سخت است و "قرص" یکی از راه‌های تحمل است و البته تغییر فیزیکی محیط یک راه دیگر. پس نباید به مهاجرت خرده گرفت: آرامش چیزی نیست که بشود از درون تولید کرد و به مصرف داخلی رساند. میزان آرامش تابعی است از محیط احاطه‌کننده‌ی آدمیزاد که احتمالاً بالای یکی از قله‌های سوئیس به حداکثر می‌رسد و در قلب ساختمانی پر از تولیدی لباس در بنگلادش, به حداقل. نه فقط به‌دلیل تراکم انسانی, بلکه مشخصاً تبعیت می‌کند از میزان تشعشعات یوزپلنگی‌گریِ موجود در فضا و نسبتی مستقیم دارد با مجموعه ژن‌های حرامزادگیِ در تماسِ روزانه با آدم.(ص43)