وقتی یتیم بودیم - کازوئو ایشی‌گورو

داستان شامل هفت بخش است که هر بخش در زمانی مشخص که در بالای صفحه آغازین آن ذکر شده، توسط راویِ اول‌شخص (کریستوفر بنکس) روی کاغذ آمده است. این زمان‌ها هر یک به‌نوعی نقاط عطف مهمی در زندگی راوی محسوب می‌شود.

تاریخ بخش اول 24 ژوئیه سال 1930، تاریخی است که کریستوفر روایتش را آغاز می‌کند. شب قبل از این تاریخ یک مهمانی بزرگ برگزار شده و راوی که در این زمان، کارآگاهی مشهور در لندن است، ضمن گفتگویی مفصل با زن جوانی به نام سارا، بهبود قابل توجهی در رابطه‌ی خودش با این زن ایجاد کرده است. راوی برای اینکه اهمیت این اتفاق مشخص گردد قبل از بیان آن، روایتش را از تابستان سال 1923 آغاز می‌کند، زمانی که به تازگی از کمبریج فارغ‌التحصیل شده است. او در آن زمان در برخورد با یکی از دوستان دوران مدرسه‌اش به اولین مهمانی مهم زندگی‌اش دعوت می‌شود. راوی با به یادآوری دوران مدرسه، به ما اطلاع می‌دهد که او در شانگهای به دنیا آمده و در دوران کودکی پدر و مادرش را به‌طرز عجیبی از دست داده و پس از آن به انگلستان آمده و تحت سرپرستی خاله‌اش، تحصیلات خوبی در مدرسه شبانه‌روزی و پس از آن کمبریج، داشته است. در آن اولین مهمانی او دورادور با سارا همینگز، زن جوان زیبا و جاه‌طلب که در مورد او گفته می‌شود که به دنبال مردان معروف و مشهور است، آشنا می‌شود. دو سال بعد، وقتی کریستوفر در اثر حل چند پرونده، معروفیتی به دست آورده است تلاش می‌کند برای اولین بار با سارا هم‌صحبت شود اما این تلاش ناکام می‌ماند. چهار پنج سال بعد، وقتی کریستوفر به شهرت بالایی رسیده است سارا پیشقدم می‌شود تا... این‌جا ما به زمانِ حالِ روایت در این بخش نزدیک می‌شویم و آن مهمانی بزرگ، که فردایِ آن راوی، همه‌ی این بخش شصت صفحه‌ای را روی کاغذ می‌آورد.

سبک روایت راوی اینگونه است. بخش بعدی، یکسال بعد روایت می‌شود و... در واقع رمان به سه قسمت زمان-مکانی تقسیم می‌شود. بدین‌ترتیب که قسمت اول در لندن بین سال‌های 1930 تا 1937 (بخش‌های اول و دوم و سوم)، قسمت دوم در شانگهای 1937 و در کوران جنگ ژاپن و چین (بخش‌های چهارم و پنجم و ششم)، و قسمت سوم در لندن و سال 1958 (بخش هفتم) روایت می‌شود. در هر نوبت راوی با کندوکاو در خاطرات و هزارتوی ذهنش، موضوعات مد نظرش را روی کاغذ می‌آورد.

توصیه من به دوستانی که می‌خواهند این داستان را بخوانند این است که حواسشان باشد داستان صرفاً روایت یک‌سری وقایع توسط راوی اول‌شخص نیست که در ترتیب و توالی و چرایی آن، مسیر را طی کنیم بلکه در طول این مسیر، همواره یک چشم‌مان باید به راوی باشد! در واقع مسئله اصلی اوست. راوی خاطراتش را در هفت نوبت روی کاغذ می‌آورد. در هر کدام از این زمان‌ها حال و هوای راوی می‌تواند متفاوت باشد از این جهت که گاهی مرز توهم و واقعیت در هم می‌پیچد... خلاصه اینکه راویِ داستان روان‌رنجور است و طبیعی است که برخی مشکلاتش را عمداً بیان نکند؛ در واقع چیزی را که تمایل ندارد به یاد بیاورد، به یاد نمی‌آورد! اما او در آنچه خودآگاهانه بیان می‌کند فردی صادق است و لذا برخی لغزش‌هایش از لابلای سطور بیرون می‌زند... دقیقاً مثل یک روانکاوی. لذا خواننده باید همچون یک همدمِ مسئول یا یک پزشکِ مشتاق به این متن ورود کند. در روانکاوی این فرد حتماً نکته‌های بسیاری است که به کار همه‌ی ما می‌آید.

در ادامه مطلب کمی روده‌درازانه‌تر به داستان پرداخته‌ام.

******

«وقتی یتیم بودیم» پنجمین اثر کازوئو ایشی‌گورو است که در سال 2000 منتشر شده و در فهرست نامزدهای بوکر آن سال قرار داشته است.

مشخصات کتاب من: ترجمه مژده دقیقی، انتشارات هرمس، چاپ دوم 1385، تیراژ 2100 نسخه، 400 صفحه، 2500 تومان.

پ ن 1: لینک پیش‌درآمد که دو پاراگراف از کتاب را در آنجا آورده‌ام: اینجا

پ ن 2: نمره من به کتاب 4.8 از 5 است. (نمره در سایت گودریدز 3.5 و در سایت آمازون 3.6)

پ ن 3: ظاهراً فرصتی نمانده است و می‌بایست همین‌جا فرا رسیدن سال جدید را تبریک بگویم. امیدوارم سال جدید را خوب بسازید.

  

خاطره: آلپرازولام + سرترالین

ما چگونه خاطره‌هایمان را به یاد می‌آوریم؟ آن چیزی که به خاطر می‌آوریم چه نسبتی با واقعیت دارد؟ به‌طور طبیعی با گذشت زمان خاطره‌های ما کمرنگ می‌شود و آنچه باقی می‌ماند در قیاس با واقعیت، معمولاً تفاوت معناداری خواهد داشت. باور ما نسبت به موضوع مورد نظر می‌تواند محور این تغییرات باشد به عنوان مثال وقتی باور ما این باشد که معلم کلاس اول دبستانمان فردی مهربان بوده است در خاطراتی که در ذهن بازسازی می‌شود آن معلم به صورت یک فرد مهربان آپلود می‌شود. باور ما می‌تواند با واقعیت کاملاً منطبق باشد و البته می‌تواند با تحریفی از واقعیت همراه باشد. این تحریفات گاهی واکنش ناخودآگاه ذهن برای محافظت از روان ماست.

وقتی یک میکروب یا ویروس وارد بدن ما می‌شود، بدن به‌صورت خودکار نسبت به آن واکنش نشان می‌دهد و گاهی بدون اینکه ما متوجه شویم مشکل را برطرف می‌نماید و گاهی هم از طریق تب و ... به ما آگاهی می‌دهد که مشکلی به وجود آمده است که نیاز به اقدام ما دارد. در ذهن و روان ما نیز چنین مکانیزم‌های دفاعی وجود دارد. فروید این مکانیزم‌ها را شیوه‌هایی می‌داند که افراد به‌طور ناخودآگاه در برابر رخدادهای اضطراب‌آور به کار می‌برند، تا از خود در برابر آسیب‌های روانی محافظت کنند. «تحریف» یکی از این سازوکارهای دفاعی است که در آن واقعیت به‌گونه‌ای در ذهن شکل می‌گیرد که با نیازهای روانی فرد تعارضی نداشته باشد. در «انکار» برخی واقعیت‌ها که پذیرش آن موجب درد و رنج و تعارض می‌شود پس رانده می‌شود، انگار که اصلاً وجود نداشته است. طبیعی است که این مکانیزم‌ها همانند یک مسکن موقت‌اند و اصل مشکل به قوت خود باقی است. همچنین گفته می‌شود که اصرار و زیاده‌روی در استفاده از این مسکن‌ها موجب بروز اختلالات روانی می‌شود.

با توجه به موارد بالا در زمان خواندن این کتاب باید حواس‌مان باشد که در حال همراهی با یک راوی هستیم که در هنگام بیان خاطراتش بصورت طبیعی از مکانیزم‌های دفاعی بالا استفاده می‌کند. 

کودکی، بهشت یا جهنم گمشده!؟

کودکی دوره‌ای سرنوشت‌ساز است که پایه‌ها و شاکله‌ی شخصیت آدم‌ها در آن دوره شکل می‌گیرد. برای راوی اتفاقات ناگوار و سختی در این دوره رخ داده است. از دست دادن پدر و پس از آن مادر... فقط یک فقره از این فشارها را می‌توان در فاصله بین ناپدید شدن پدر و مادرِ او دید. او مدام در ذهنش با آدم‌رباهایی درگیر است که قصد ربودن مادرش را دارند. به یاد می‌آورد که چوبِ کوچکی را کنارِ تختش نگهداری می‌کرد که با آن بتواند با آدم‌رباها مقابله کند! تصور کنید بعد از دزدیده شدنِ مادر چقدر دنیا برای او تیره و تار شده بود. واقعاً تکان‌دهنده است. طبیعی است که برخی وقایع به‌مرور در ذهنش تحریف شده باشند یا مورد انکار قرار بگیرند.

راوی به‌صورت ناخودآگاه برخی واقعیت‌ها را در ذهنش پس زده است تا آن دوره غم‌انگیز را مقداری خوشایند یا قابل تحمل کند. او در بازاندیشی خاطراتش نیز به همین ترتیب عمل می کند. البته فداکاری مادرش یکی از منابع شکل‌گیری برخی تحریف‌ها است! مادر با حُسن‌نیت می‌خواهد از کودک خود دفاع کند ولذا تصویر دروغینی در ذهن او می‌کارد و سبب می‌شود راوی، برای مدتی دراز در «دنیایی افسون‌شده» زندگی کند.

وقتی یتیم بودیم!؟

واژه یتیم در عنوان کتاب به چه چیزهایی اشاره دارد؟ اولین چیزی که به ذهن مخاطب می‌رسد این است که «یتیم» به فقدان پدر و مادر راوی اشاره دارد. در این صورت چرا جمع به کار برده است؟ یک جواب می‌تواند این باشد که ضمیر جمع به سارا و راوی اشاره دارد که با توجه به فرازهای پایانی این برداشت غلط نیست. اما چرا اشاره می‌کند به «وقتی» که یتیم بودیم؟ مگر یتیم بودن بعد از گذشت زمان منقضی می‌شود!؟ یتیمی به عنوان فقدان والدین امری دایمی است و منقضی نمی‌شود و افرادی که در گذشته یتیم شده‌اند در زمانِ حال نیز یتیم هستند. لذا به نظر می‌رسد «یتیم» در عنوان کتاب به «کهن‌الگوی یتیم» اشاره دارد.

یتیم بخشی از وجود همه‌ی ماست که با روبرو شدن با حوادثی ناگوار احساسِ طردشدگی می‌کند. البته فقدان والدین یکی از سخت‌ترینِ این حوادث است ولی هر شکستی می‌تواند زمینه یتیم‌شدن را فراهم آورد. این بخش از وجود ما در حالت نرمال سبب می‌شود تا بتوانیم با دیگران همدلی کنیم و دیگر زخم خوردگان را درک کنیم و از آنها حمایت کنیم اما وقتی کهن‌الگوی یتیم در نوع غیرسازنده‌ی آن در وجود ما غلبه پیدا می‌کند، دنیا را جایی ناامن می‌بینیم که در آن نمی‌توان به کسی اعتماد کرد. این افراد کاملاً مستعد «صفر و یکی دیدن» همه‌ی امور هستند و بدین‌ترتیب راه برای یک مشکل جدید باز می‌شود: کمال‌گرایی!

کمال‌گرایی

کمال‌گرایی به افکار و رفتارهای خود‌تخریب‌گرانه‌ای اشاره می‌کند که در جستجوی نیل به اهدافی به شدت افراطی و غیر واقع‌گرایانه است. گاهی عنوان می‌شود که کمال‌گرایی جنبه‌های مثبت و منفی دارد و در جنبه‌ی مثبت موجب می‌شود که ما برای رسیدن به آرمان‌ها و اهدافمان تلاش کنیم. اما برخی معتقدند آبی از نگرش کمال‌گرایانه گرم نمی‌شود. آرزوی کامل بودن علاوه بر اینکه مانع از احساس رضایت از خودمان می‌شود ما را بیشتر در معرض ناکامی قرار می‌دهد.

برای این گروه افراد، اگر کاری مطابق با استانداردهای ذهنی آنها انجام نشود و یا نتیجه آن کوچکترین انحرافی از آن معیارهای ایده‌آل داشته باشد یک شکست محسوب می‌شود. لذا قبل از انجام هر کاری ممکن است با توجه به برآوردهای اولیه، در اثر ترس از شکست، در شروع آن کار تردید کنند و آن را به تعویق بیاندازند. وقتی هم کاری را شروع می‌کنند پوست خودشان را می‌کنند! (چقدر این توصیفات برای خود من آشناست!!)

آنها توقع بالایی از خودشان دارند و اگر به پُست اطرافیانی بخورند که آنها را به سمت اهداف والا و غیرقابل دسترسی سوق دهند دیگر نجات یافتن آنها نیاز به معجزه خواهد داشت. یتیمِ کمال‌گرا کاملاً آماده است که در قبال رفع کل فتنه از عالم دچار احساس مسئولیت و احساس رسالت شود و همین رسالت در نوع خوش‌خیمِ آن موجب می‌شود که زندگیِ آن فرد تباه شود (نوع بدخیمش زندگی دیگران را هم تباه می‌کند). راوی و همچنین سارا، دقیقاً چنین یتیمانی هستند و عنوان کتاب به همین موضوع اشاره دارد.

برداشت‌ها و برش‌ها

1) راوی در بخش اول یادآوری خاطراتش را از تابستانی آغاز می‌کند در سال 1923، که تنهاست و از تنهایی لذت می‌برد، در خیابان کنزینگتون قدم می‌زند و گاهی به موزه و کتابخانه و پارک می‌رود و... با یکی از دوستانش به نام آزبرن برخورد می‌کند و... در انتهای بخش هفتم نیز مجدداً در چنین فضایی است. دایره‌ی روایت کامل می‌شود.

2) راوی در کودکی خود قطعاً به چشم همکلاسی‌ها آدم گوشه‌گیر و عجیبی بوده است. این از صحبت‌های آزبرن و مورگان و برخی وجوه خاطراتِ راوی مشخص است اما هربار چنین چیزی مطرح می‌شود راوی به طور کل منکر می‌شود (نمونه کلنل چمبرلین هم مؤید همین قضیه است). ذهن راوی تمام خاطرات و احساسات بدِ آن دوران را پوشانده است.

3) احتیاطی که راوی در دوران مدرسه دارد تا آرزوهایش مشخص نشود و همچنین اهتمامی که در صحبت نکردن از گذشته دارد هر دو از خصوصیات یتیم بودن است.

4) چندبار در بخش اول اشاره می‌کند که مهمانی آزبرن اهمیت زیادی در سرنوشت او داشته است و... اما وقتی پیش می‌رویم در مهمانی با هیچ چیز برجسته‌ای روبرو نمی‌شویم. فقط و فقط سارا. آن هم فقط یک نگاه. سارا اهمیت ویژه‌ای دارد و همانند نخِ پرده‌ی کرکره‌ای است که بدون آن داستانِ راوی از هم گسیخته می‌شود. در مهمانی مورد اشاره در انتهای همین بخش، که از قضا همان اتفاق ویژه‌ایست که راوی را به نوشتن وا داشته است، پس از بهبود ارتباطش با سارا فرصت بی‌نظیری برای بالا بردن سطح رابطه پدید می‌آید ولی همان احتیاط و ترس موهوم مانع می‌شود.

5) هدف راوی از کارآگاه شدن ریشه‌کن کردن پلیدی از روی زمین است (ص22) و این رسالت را به قول خودش تمام عمر احساس کرده است. از نظر او دنیا به سمت پلیدی بیشتر در حرکت است و تمدن در حال سقوط است. حتماً پس از تعطیلات در مورد کتابِ کوچک مناظره‌ی دوباتن و پینکر در خصوص اینکه آیا روزهای خوشی در انتظار بشر هست؟ خواهم نوشت.

6) اولین باری که راوی سعی می‌کند با سارا صحبت کند دچار یک شکست و ناکامی سنگین می‌شود؛ هم از خودش آزرده می‌شود و هم بی‌اعتمادیش به دیگران عمیق‌تر می‌شود. شاید بتوان گفت مجدداً یتیم می‌شود. پیامد آن هم این است که از معاشرت‌هایش بکاهد و بیشتر و بیشتر در کارش غرق شود و اجازه ندهد «دلمشغولی‌های حقیر» او را از «هدف بزرگی که دارد منحرف کند. فاتحه مع الصلوات!

7) «سِر سیسیل مدهرست» از آن افرادی است که هم خودش و هم دیگران برای او رسالتی بزرگ تعریف کرده‌اند. او همیشه نیروهای شر را در حال توطئه برای ضربه زدن به تمدن می‌بیند و لازم می‌داند که افراد باهوشی مثل راوی و البته خودش، برای خنثی‌سازی این توطئه‌ها وارد عمل شوند. البته ممکن است صحبت‌های ایشان در ص59 در این زمینه را به مستی و گرم شدن کله‌ی ایشان نسبت بدهید اما کله‌ی این تیپ شخصیت‌ها همیشه از چنین افکار توهم‌آلودی گرم است.

8) سارا هم در این زمینه با راوی و سِر سیسیل وجوه مشترکی دارد. او دلش نمی‌خواهد وقتی به ایام پیری می‌رسد و به ایام گذشته فکر می‌کند آن را خالی ببیند و دلش می‌خواهد به چیزی «افتخار» کند. او دوست ندارد تمام عشقش و توان و «هوش» خود را به پای مردی بریزد که «بی‌مصرف» باشد. این مرد باید قدمی برای «بشریت» و «دنیایی بهتر» بردارد. او هم «یتیم» است.

9) 15 ماه مه 1931 زمانی است که راوی برای نوشتن بخش دوم انتخاب کرده است؛ روزی که در عصرِ آن راوی به همراه سارا به اتوبوس‌گردی در لندن پرداخته است و به قول خودش بی‌احتیاطی کرده و مختصری از گذشته خود که تاکنون در مورد آن با احدی صحبت نکرده است با سارا حرف زده است. در این شب نگران کمرنگ شدن و محو شدن برخی خاطرات کودکی شده است و لازم می‌داند آنها را ثبت و ضبط کند. به همین خاطر به بازاندیشی آنها می‌پردازد.

10) «باورِ» دوران کودکی و حالِ راوی این است که مادرش نقش مهمی در مبارزات ضد تجارت تریاک در چین داشته است. تحقیق در روزنامه‌های آن زمان («واقعیت») نشان می‌دهد که اسمی از مادرش در میان نیست. اما نتیجه‌ای که می‌گیرد این است که روزنامه‌ها به «تحریف ظالمانه» دست زده‌اند و تحقیقات خود را رها می‌کند. این تصویر بسیار آشنایی برای ماست!

11) پس از ناپدید شدن پدر، بازی‌های راوی و آکیرا تبدیل می‌شود به اجرای سناریوهای مختلف برای نجات پدر از دست ربایندگان؛ این بازی‌ها نقشی حیاتی در داستان دارند چون بعدها رای دقیقاً بر پایه همین بازی‌ها عمل می‌کند. اگر به این نکته دقت نکنیم ممکن است بخاطر نیمه‌ی دوم و وقایع روایت شده در آن به کتاب نمره‌ی 3 هم ندهیم! توصیه‌ی اکید من علاوه بر دوباره و سه‌باره‌خوانی کتاب (نه این کتاب بلکه هر کتاب خوبی)، برای دوستانی که پس از خواندن این کتاب دچار چنین ذهنیتی شده‌اند بازخوانی ص145 است... پس از آن می‌توانند به ص204 مراجعه کنند و ادامه ماجرا.

12)  زمان روایت در بخش سوم 12 آوریل 1937 است؛ روز قبل از این زمان، راوی نامه‌ی مهمی دریافت کرده است که او را به رفتن به شانگهای ترغیب می‌کند. این که نامه دقیقاً چیست ما چیزی نخواهیم دانست. شش سال از زمان قبلی گذشته و بدبینی راوی به اوضاع جهان بیشتر شده است. برخی صحبت‌های اطرافیان «رسالتِ» او را در مبارزه با پلیدی‌ها عمیق‌تر کرده است و بطور خلاصه: بیمار آماده‌ی «عمل» در جهت اصلاح وضعیت «جهان» است!

13) نشانه‌های بارزی از «روان‌رنجوری» راوی در این بخش ظهور پیدا می‌کند. به‌عنوان مثال در ص172 یا ص187 تا ص189. او خود را ناگزیر می‌بیند که برای «هلاک اهریمن» و جلوگیری از «بحران» و «آشوب روزافزون» وارد عمل شود.

14) زمان روایت در بخش چهارم 20 سپتامبر 1937 است. شب قبل از آغاز روایت، اتفاق مهمی افتاده است و راوی مطابق معمول برای اینکه اهمیت آن اتفاق را شرح دهد به مقدماتِ آن می‌پردازد. سه هفته است که به شانگهای آمده و چیزهای زیادی برای گفتن دارد اما سارا باز هم در اولویت است. دلم به حال راوی می‌سوزد! خودبزرگ‌بینی و توهماتی نظیر آنچه در اوایل این بخش و بخصوص در ص208 بیان می‌شود ما را نگرانِ حالِ او می‌کند.

15) دقت کرده‌اید در خاطراتی که توسط آدم‌های مشهور نوشته می‌شود معمولاً «دیگران» نقش خود را مطابق پلانِ آن مردِ بزرگ (راوی) بازی می‌کنند. گویا آنها خلق شده‌اند تا فقط امورات ایشان را تسهیل کنند! یا از خوشِ حادثه این دیگران با این آدم‌های مشهور همراه شده‌اند و در «تأیید» آنها کوشیده‌اند! فکر کنم اگر متون روان‌شناسی را بگردیم «سندرمی» در این رابطه پیدا کنیم؛ مثلاً سندرم توهمات سلبریتی!

16) شاید به همین خاطر باشد که وقتی فرد دیگری فعالیت‌ها و خاطرات آنها را روایت می‌کند آثار توهمات خودبزرگ‌بینانه کمرنگ می‌شود! این مورد فقط در رابطه با سیاستمداران قابل ذکر نیست... عام است... خدا را شاکریم که راوی ماجراهای شرلوک هولمز، دکتر واتسون بود!

17) درست است که به‌زعم من راوی در مرز بین توهم و واقعیت دست و پا می‌زند اما این بدان معنی نیست که تشخیص‌های او دچار اختلال کامل شده باشد. به‌هیچ‌وجه! اینکه در میان بیشمار اتفاقی که در شانگهای در این سال‌ها رخ داده است انگشت روی قضیه «مار زرد» گذاشته است نشان می‌دهد در این زمینه مایه‌های قابل توجهی دارد. همچنین نظرش درخصوص قصور شهروندان در ص209 که در اینجا آورده‌ام.

18) زمان روایت بخش پنجم یک هفته پس از بخش قبلی است، یک ماه است که در شانگهای مشغول «کار شدید» است و حسابی خسته! او در کنسولگری به فردی پیله کرده تا شرایط ملاقات او را با فرد مورد نظرش فراهم کند اما ظاهراً به جای درستی پیله نکرده است... هرچه طرف می‌کوشد واقعیت نقش خود را نشان بدهد راوی بیشتر معتقد می‌شود که دستی در پشت پرده دارد! انگیزه روایت این بخش چیست؟ صبحِ روز روایت گریسن از او در مورد محل اقامت پدر و مادر راوی پس از یافته شدن سؤال می‌کند. اگرچه از نظر راوی طرح این سؤال زودهنگام است اما ذکر می‌کند یک نوبت به این امر فکر کرده است. چه زمانی؟ وقتی با همکلاسی دوران مدرسه‌اش «مورگان» دیدار داشته است. این دیدار در سومین یا چهارمین شب اقامتش در شانگهای رخ داده است. او طوری این دیدار را روایت می‌کند که انگار در مورد موضوع کم‌اهمیتی صحبت می‌کند! این ملاقات منتهی می‌شود به دیدار آنها از خانه‌ی محل اقامت راوی در کودکی و اساساً این دیدار برای همین موضوع از طرف مورگان ترتیب داده شده است! روایت به‌گونه‌ایست که انگار مورگان خواب‌نما شده است و ناگهان سراغ راوی آمده و او را به آن خانه می‌برد! اما واقعیت اینگونه نیست! به نظر من راوی با مورگان پیش از ورود به شانگهای این قضیه را هماهنگ کرده است و «توافق»اتی هم در این زمینه داشته‌اند... این نظر من ناشی از احساس من نیست. شواهد روشنی از آن در متن موجود است. جویندگان خواهند یافت! این بخش کاملاً حال و روز راوی را در زمان روایت نشان می‌دهد و بدون کشف آن قاعدتاً وقتی وارد طولانی‌ترین بخش، یعنی بخش ششم می‌شوید و پس از آن نظر مثبتی در مورد داستان نخواهید داشت!

19) بخش ششم در تاریخ 20 اکتبر 1937 روایت شده است و زمان آن وقتی است که شب قبل از آن راوی با «مار زرد» ملاقات می‌کند. در بیان مقدمات آن ملاقات، از بازرس کانگ آغاز می‌کند و بعد به آن نقطه‌ی عطف در رابطه اش با سارا می‌رسد و... پس از آن ورود به «هزارتو» و در نهایت مار زرد و روبرو شدن با برخی واقعیات. هرجا که در بندهای بالا از توهمات گفته‌ام منظورم فقط خیالات ذهنی نیست بلکه بیشتر «فرار از واقعیت» مد نظرم بود. این بخش از این حیث در ادامه بخش قبل است و در این «فرار» به اوج خود می‌رسد و...

20) همیشه این فرصت فراهم نمی‌شود که همانند ص270 فردی مستقیماً و با چنین وضوحی خطای ما را در مسیر زندگی جلوی چشمان ما بیاورد. این «وضوح» شاید یکی از خطاهای داستان باشد (به‌زعم من) اما حق می‌دهم که نویسنده با توجه به طرح داستان دلش به حال خواننده بسوزد! اما ظاهراً این قضیه کفایت نداشته است و در انتهای داستان باز هم نیاز دیده است که با وضوح کامل بیان کند که آن «احساس رسالت» برای پاک کردن دنیا چه بلایی سر خود فرد می‌آورد. به نویسنده حق می‌دهم. کمال‌گرایان با این هشدارها بیدار نمی‌شوند و یا به‌مرور آن‌قدر «انعطاف‌ناپذیر» شده‌اند که در صورت بیداری نمی‌توانند تکان بخورند!

21) سنگینی این احساس رسالت را وقتی درک می‌کنیم که پس از شنیدن پیشنهاد سارا برای فرار یک «احساس آسودگی خیال» به راوی دست می‌دهد و همانند کسی می‌ماند که «مدت‌ها در اتاقی تاریک» به‌سر برده است و ناگهان به «روشنایی» وارد می‌شود. احساس «قدرتی عظیم» می‌کند اما بدبختانه بخش دیگری از وجودش «بیمناک» می‌شود!

22) طبیعتاً ورود به هزارتو توهمات راوی را گسترده می‌کند... از این زاویه اتفاقاً این بخش جذاب است... پس از آن کم‌کم متوجه می‌شود که بعضی چیزها آن‌طور نیست که قبلاً فکر می‌کرده است. این واقعیات گاهی پیش پا افتاده‌تر از آن چیزی است که فکر می‌کردیم... «به مراتب»!... اینجا یک سوال پیش می‌آید که آیا واقعاً فداکاری مادر ختم به خیر شد!؟ فداکاری مادر مرا به یاد دیگر اثر نویسنده «منظر پریده‌رنگ تپه‌ها» انداخت.

23) به قول آن شاعر ژاپنی «وقتی بزرگ می‌شویم کودکی‌مان به سرزمین بیگانه‌ای شباهت پیدا می‌کند»... راوی البته همواره در سرزمین کودکی‌اش زندگی کرده است و پس از طی نمودن این مسیر از این «دنیای افسون‌شده» دور می‌شود و تازه با برخی حقایق روبرو می‌شود.

24) بخش هفتم در تاریخ 14 نوامبر 1958 روایت شده است و زمان آن وقتی است که هفته قبل از آن در یک مهمانی کوچک در خانه آزبرن، با زنی روبرو شده است که او را می‌شناسد و اسم او را بارها از زبان سارا شنیده است. حالا راوی برای بیان حال و روزش پس از این ملاقات از سفر پنج سال قبلش به هنگ‌کنگ آغاز می‌کند... این تکنیک آشنای راوی در بیان موضوع است...

25) به این فکر کنید چرا جنیفر «هنوز» تمایل دارد با راوی همانند یک بیمار رفتار کند (ص382). به کار بردن قید «هنوز» توسط راوی در این جمله حکایت از این دارد که راوی یک دوره‌ی قابل توجه از نظر زمانی را در شرایطی خاص طی کرده است. آن رسالت بزرگ دمار از روزگار راوی درآورد و مزاحم خیلی چیزها شد. البته و صد البته که حالا با به پایان رسیدن یا کنار گذاشتن آرمان‌ها خطر «پوچی» خیلی نزدیک احساس می‌شود (سطور آخر داستان).

26) کریستوفر در دوران کودکی با اسم پافین صدا زده می‌شود. پافین کودکی «معصوم» است که به دیگران اعتماد می‌کند و همه‌چیز بر وفق مراد اوست و باصطلاح در بهشت به سر می‌برد. ناپدید شدن پدر موجب می‌شود از این بهشت هبوط کند. این تجربه‌ی شکست او را «یتیم» می‌کند. او بعدها پس از فارغ‌التحصیلی و انتخاب شغل کارآگاهی، اقداماتی برای حل معمای ناپدید شدن والدینش انجام می‌دهد. از این زاویه می‌توان بر اساس نظریات یونگ و کارول پیرسون به «سفر قهرمانی» راوی ورود کنیم. «تدارک» که در سال‌های 1930 تا 1937 شکل می‌گیرد و پس از آن «سفر» به شانگهای و روبرو شدن با حقیقت و سرانجام «بازگشت» در قسمت آخر.

27) بیشتر با کودکانمان وقت بگذاریم. آن‌قدر خودمان را گرفتار نکنیم که به این امر نرسیم. همه‌ی وقت‌مان را برای حل مشکلات جامعه و دنیا، آن هم در فضای مجازی، نگذاریم!