سه نفر در برف – اریش کستنر

مقدمه اول: عمده شهرت اریش کستنر (1899-1974) نویسنده و شاعر آلمانی، در زمینه ادبیات نوجوان یا نوجوانانه است و به همین خاطر مدال هانس کریستین آندرسن را هم در سال 1960 دریافت کرده است. معروف‌ترین اثر او «امیل و کارآگاهان» است؛ نوجوانی که با قطار از شهرستان به پایتخت می‌رود و در راه، تمام پولش به سرقت می‌رود و در مقصد به کمک همسن‌وسالانش برای یافتن سارق تلاش می‌کنند و... در این اثر دوستی صاف و صادق کودکان با یکدیگر و اعتماد و همکاری بین آنها بیشتر از هر چیز دیگر به چشم می‌خورد. دنیای قشنگ کودکانه. همه‌ی شخصیت‌های داستان «سه نفر در برف» بزرگسال هستند اما چندان دور از آن فضای قشنگ نیست.

مقدمه دوم: چند روز قبل در یکی از گروه‌های دوستانه، یکی از دوستانی که مدتی در روسیه کار و زندگی کرده برای یکی از دوستان غرب‌نشین استدلال می‌کرد که ذهنیت شما در مورد روسیه و پوتین به واسطه تبلیغات رسانه‌های غربی شکل گرفته است و قضاوت درستی ندارید و بلافاصله مدعی شد که اساساً در غرب دموکراسی وجود ندارد! و روسیه‌ای که مدعی دموکراسی نیست اوضاعش در این زمینه بهتر است. در این میان فحش به یک سری نیروهای فعال در داخل که در سه دهه اخیر بارها و بارها به رندان رفته‌اند از زبانش نمی‌افتاد چرا که یکی از آنها در مطلبی از کتاب ترول‌های پوتین یاد کرده بود! و با همه این احوالات خود را مخالف نظام هم می‌دانست و خلاصه اینکه در جمیع جهات سوژه عجیب و غریبی بود و از تک و تا هم نمی‌افتاد. چه شد در این مقدمه یاد ایشان افتادم؟! بعد از مقدمه اول از اینکه کتابهای کسی مثل کستنر در مراسم کتاب‌سوزانِ هیتلر سوخت متعجب بودم... بعد با این یادآوری متوجه شدم که نباید تعجب می‌کردم! شیفتگانِ پیشوا در طول و عرض تاریخ و جغرافیا به همین سبک عمل کرده‌اند. پیشواهای مختلف با عقاید بسیار متفاوت ظهور کرده‌اند اما شیفتگانِ آنها تقریباً عملکرد و آرای مشابهی داشته‌اند.   

مقدمه سوم: در جستجوهایم ترجمه شعری از کستنر را یافتم که مرور آن خالی از لطف نیست. ترجمه این شعر کار خانم فرشته وزیری‌نسب است و با این عبارات آغاز می‌شود:

ما همه در یک قطار نشسته‌ایم

و از میان زمان می‌گذریم

به جلو نگاه می‌کنیم

به اندازه کافی دیده‌ایم.

همه در یک قطار سفر می‌کنیم.

و هیچ کس نمی‌داند تا کجا !

شعر ادامه پیدا می‌کند و نهایتاً با عباراتی مشابه به پایان می‌رسد:

ما همه مسافر یک قطاریم

به زمان حال در آینده.

به جلو نگاه می‌کنیم

به اندازه کافی دیده‌ایم.

همه در یک قطار نشسته‌ایم

و بسیاری در کوپه‌ی عوضی.

******

داستان با دو پیشگفتار آغاز می‌شود که به نوعی منشاء داستان را مشخص و در واقع خواننده را مهیای ورود به داستان می‌کند. نویسنده ذکر می‌کند که با دوستش «روبرت نوینر» برای دیدن پیکره شهسوار بامبرگ در سفر بوده‌اند و مردی در کوپه‌ی قطار، داستانی واقعی برای آنها تعریف کرده که سوژه مناسبی برای نوشتن بوده است. نویسنده از قصد خود برای به رمان درآوردن این اتفاق می‌گوید و به دوستش پیشنهاد می‌دهد که او هم نمایشنامه‌ای بر این اساس بنویسد... روبرت هم همین نیت را دارد و نوشتن رمان را برای خود و نمایشنامه را به نویسنده توصیه می‌کند! کار به قرعه‌کشی و پرتاب سکه می‌کشد و نهایتاً نوشتن نمایشنامه به روبرت نوینر و نوشتن رمان به نویسنده می‌رسد و داستانی که در ادامه می‌خوانیم همین رمان است. البته روبرت نوینر هم نمایشنامه مورد نظر را نوشته است. بد نیست بدانید روبرت نوینر یکی از اسامی مستعار نویسنده است! از این زاویه پیشگفتار کتاب و حکایت آن سفر بسیار بامزه است.

داستان از عمارت باشکوه ثروتمندی به نام «توبلر» آغاز می‌شود که میلیونری صاحب‌نام است اما خلق‌وخویش به میلیونرها نمی‌خورد. یکی از دارایی‌های او صنایع تولید مواد شوینده است که اخیراً یک مسابقه تبلیغاتی برای عموم برگزار کرده و دو نفر در آن برنده شده‌اند که جایزه آنها سفری به یکی از مناطق تفریحی معروف در کوه‌های آلپ است. هتلی گران‌قیمت و لوکس، در کنار پیست اسکی و چشم‌اندازی زیبا که پاتوق ثروتمندان اروپایی است. یکی از برندگان، جوانی است که علیرغم گرفتن مدرک دکترا، هر چه تلاش کرده نتوانسته برای خود کاری پیدا کند و هنوز در کنار مادر و با حقوق بازنشستگی او اموراتش را می‌گذراند. برنده دوم خود آقای توبلر است که با نامی مستعار (شولتسه) در این مسابقه شرکت کرده و برنده شده است و قصد دارد در قالب یک ناشناسِ معمولی (و تا حدی فقیر) به این مسافرت برود. او علیرغم مخالفت اطرافیان و بخصوص دخترش، تصمیم خود را عملی می‌کند و همین آغاز یک سلسله اتفاقات بامزه و لطیف است که علیرغم قابل پیش‌بینی بودن، چیزی از جذابیت‌های آن کم نمی‌شود.

مادرم می‌گوید "مال دنیا اغلب لبخند خداست به کسانی که از جهات دیگر دست‌شان کوتاه مانده است!"

شولتسه گفت: «من در کار دنیا این همه انصاف نمی‌بینم! مادرت کار را زیاد ساده گرفته!»

این کتاب را به نوجوانان و بزرگسالانی که نوجوان درونشان تشنه است توصیه می‌کنم.  

******

اریش کستنر در سال 1899 در شهر درسدن در شرق آلمان به دنیا آمد. بعد از تحصیلات مقدماتی قصد داشت برای معلم شدن به دانشسرای مربوطه وارد شود اما با اوج گرفتن جنگ اول جهانی به خدمت فرا خوانده شد. خیلی زود به واسطه عارضه قلبی از خدمت فارغ شد. بعد از جنگ در رشته زبان و ادبیات آلمانی دکترا گرفت و فعالیت در عرصه روزنامه‌نگاری را پیش گرفت. با روی کار آمدن نازی‌ها ممنوع‌القلم شد و کتابهایش در کتاب‌سوزان مورد عنایت قرار گرفت. او پس از جنگ روزنامه‌نگاری را از سر گرفت. به واسطه کتاب‌هایش جوایز متعددی دریافت کرد و شش نوبت هم کاندیدای نوبل بود اما توفیق نیافت. علاوه بر داستان، برخی از سروده‌هایش نیز شهرت جهانی دارد. او در 75 سالگی در مونیخ از دنیا رفت.

 ...................

مشخصات کتاب من: ترجمه سروش حبیبی، انتشارات نیلوفر، چاپ اول 1392، تیراژ 1650 نسخه، 248 صفجه.  

پ ن 1: نمره من به کتاب 3.8 از 5 است. گروه A (نمره در گودریدز 4.14 نمره در آمازون 4.5)

پ ن 2: از این کتاب چندین اقتباس‌ سینمایی انجام شده است. در پشت جلد کتاب چنین نوشته شده است: رمان دلنشین «سه نفر در برف» به موضوعی می‌پردازد که در ادبیات جهان همیشه تازه است. و آن این‌که جامعه اگر آلوده رنگ و ریا باشد، آدم‌ها ارزش یکدیگر را بر اساس ظاهر می‌سنجند.

پ ن 2: کتاب‌های بعدی «تبصره 22» اثر جوزف هلر، «صبحانه در تیفانی» اثر ترومن کاپوتی، «فرانکشتاین» اثر مری شلی و «ساعت ستاره» اثر کلاریس لیسپکتور خواهد بود. ممکن است ترتیب کمی جابجا شود.