صبحانه در تیفانی – ترومن کاپوتی

مقدمه اول: «رویای آمریکایی» اصطلاحی است که اوایل دهه 1930 باب شد، درحالیکه قدمتی بیشتر دارد و حتی ریشه‌های آن را در اعلامیه استقلال می‌توان جست؛ برابری انسان‌ها و حقوقی مثل حق حیات و آزادی و فرصت‌های برابر. در ذیل دو رمانِ‌ «موش‌ها و آدمها» و «آنها به اسب‌ها شلیک می‌کنند» در مورد این اصطلاح مستقیماً نوشته‌ام و البته که داستانهای بیشتری در این مورد موجود است (مثلاً اینجا، اینجا، اینجا و اینجا). زیربنای رویای فوق این عقیده است که انسان‌ها اگر شرایط مهیا باشد، می‌توانند به هر آنچه که می‌خواهند برسند. مشهور است که این شرایط در نیمه دوم قرن نوزدهم و ابتدای قرن بیستم در سرزمین جدید مهیا بوده و این باوری است که خیلی‌ها داشتند و بر اساس آن از اقصی نقاط عالم رهسپار سرزمینِ فرصت‌ها شدند. برخی با تلاش و پشتکار مرزهای رویای خود را درنوردیدند اما برخی هم در فرایند تلاش خود برای دستیابی «سریع» به پول و شهرت گرفتار تبعاتِ آن شدند و سرانجامشان به «تراژدی آمریکایی» منتهی و مهمترین سرمایه خود، یعنی «زندگی»، را قربانی این اهداف کردند.    

مقدمه دوم: «تیفانی» در سال 1837 به عنوان یک فروشگاه لوازم‌التحریر لوکس و فانتزی‌فروش در نیویورک آغاز به کار کرد و به مرور با خلاقیت‌هایی که مالکان آن به خرج دادند به یک برند معروف جهانی در زمینه کالاهای لوکس مبدل شد که از طلا و نقره و جواهر و عطر و ساعت گرفته تا ظروف چینی و کریستال و غیره و ذلک را در بر می‌گیرد. این شرکت دارای شعب فراوانی در نقاط مختلف دنیاست ولی فروشگاه معروف آن در نیویورک مکانی است که شخصیت اصلی این داستان در آنجا امنیت و حال خوب را حس می‌کند. در زمان‌هایی که احساس افسردگی می‌کند با حضور در این فروشگاه، خود را درمان می‌کند. فکر می‌کنم هر کدام از ما مکان‌هایی از این دست (مشابه یا متفاوت) داریم که کارکرد مشابهی دارد.   

مقدمه سوم: اخیراً چند نوبتِ پیاپی با این گزاره روبرو شدم که «باید به عقیده یکدیگر احترام بگذاریم»... عجیباً غریبا!...عقاید و نظرات را باید شنید و در موردشان اندیشید و نقد کرد و... اما احترام؟!!... آن چیزی که واجد احترام است «انسان» است، فارغ از عقایدش، سن و سالش، تحصیلاتش، ثروتش و... این چند جمله خیلی به ادامه‌ی این مقدمه ارتباطی ندارد و فقط سر دلم مانده بود! در مورد این رمان و فیلمنامه اقتباسی از آن اگر بخواهم صریحاً نظر بدهم (نظر؟! احترام بگذارید!!!) باید بگویم رمان متوسطِ رو به بالایی بود که عالی نوشته شده و با معیارهای من خیلی بد از آن اقتباس شده است. یک رمانِ شخصیت، در مورد زنی به نام «هالی گولایتلی» که در تلاش برای دستیابی به رویایی مشابه مقدمه اول است و در تیفانی احساس آرامش می‌کند.

******

راوی اول‌شخص داستان نویسنده‌ایست که بعد از سالها به محله‌ای مراجعه می‌کند که در ابتدای راه نویسندگی، در منهتنِ نیویورک، در آنجا ساکن بود. «جو بل»صاحب یک بار در این محله است که او را برای مطلب مهمی فراخوانده است. از آنجایی که موارد مشترک بین این دو زیاد نیست، راوی حدس می‌زند که موضوع به نحوی به دوست مشترک آنها «هالی» ارتباط دارد؛ دختر جوانی که در واحد زیرین آپارتمانی که آن زمان (سال 1943) راوی در واحد زیر شیروانی آن سکونت داشت، زندگی می‌کرد. ده پانزده سال از آن ایام گذشته است اما کیفیتِ حضور هالی در زندگی راوی به گونه‌ای بوده است که این نویسنده را به آن محله بکشاند.

گفتگوی راوی و صاحبِ بار حاوی نکته‌ یا خبرِ تاثیرگذاری نیست اما همین کفایت می‌کند تا انگیزه روایت به وجود بیاید و داستان هالی بیان شود؛ دختری با افکار و اخلاقیات و روحیاتی خاص که اگرچه همگنان زیادی در ادبیات و سینما دارد اما شخصیت ماندگاری است. در ادامه مطلب بیشتر در مورد ایشان خواهم نوشت.    

******

ترومن کاپوتی (1924-1984) در نیواورلئانِ آمریکا به دنیا آمد. در چهارسالگی پدر و مادرش از یکدیگر جدا شدند. نام کاپوتی در واقع نامِ فامیل همسر دومِ مادرش است. او از هشت سالگی داستان می‌نوشت و اولین داستانش در یازده سالگی در مجله‌ای محلی به چاپ رسید. در نوزده سالگی داستانهای کوتاهش در مجلات معتبر به چاپ می‌رسید و خیلی زود جایزه معتر اُ هنری را نیز کسب کرد. در بیست و چهار سالگی اولین رمانش «صداهای دیگر، اتاق‌های دیگر» به چاپ رسید و او را به شهرت رساند. «صبحانه در تیفانی» در سال 1958 ابتدا در مجله اسکوایر در ازای سه هزار دلار به چاپ رسید که همین چند سال قبل، اولین نسخه تایپ‌شده‌ی این داستان در حراجی به قیمت سیصد و شش هزار دلار به فروش رسید! اثر مهم دیگر نویسنده «در کمال خونسردی» است که در سال 1966 نوشته شد و عملاً آخرین اثر او محسوب می‌شود چرا که پس از آن بیشتر مشغول مهمانی و برنامه‌های تلویزیونی و نوشیدن و کشیدن بود و نهایتاً در پنجاه و نه سالگی از دنیا رفت.

 ...................

مشخصات کتاب من: ترجمه بهمن دارالشفایی، نشر ماهی، چاپ دهم بهار 1400، تیراژ 1500 نسخه، 142 صفجه (قطع جیبی).  

پ ن 1: نمره من به کتاب 4.1 از 5 است. گروه A (نمره در گودریدز 4.14 نمره در آمازون 4.5)

پ ن 2: می‌توان گفت نسخه سینمایی صبحانه در تیفانی بسیار مشهورتر از خود کتاب است. این فیلم در سال 1961 به کارگردانی بلیک ادواردز و با هنرنمایی آدری هپبورن ساخته شد. انتخاب درست هنرپیشه نیمی از بار کارگردان را به دوش کشیده است!

پ ن 3: کتاب‌ بعدی انشاءالله! «تبصره 22» اثر جوزف هلر خواهد بود.

 

میله‌ی بدون پرچم عزیز

نامه شما در جزایر کیپ‌ورد به دستم رسید. از دیدن خط عجیب و غریب روی پاکت نامه کنجکاو شدم و در نتیجه به همراه دسته پاکت‌های دیگر روانه سطل آشغال نشد. خواندنِ نامه و ارجاعاتش در وبلاگ از طریق یکی از هم‌وطنان شما که ظاهراً چند سالی است در اینجا اقامت دارد میسر شد. به نظرم بد نیست در مطلب مربوط به رمان آفتاب‌پرست‌ها به این مستعمره‌ی پیشین پرتقال هم اشاره‌ای بکنید. در این چند هفته که اینجا ساکن شده‌ام (و بله همانطور که احتمالاً حدس زده‌اید هنوز چمدان‌هایم را باز نکرده‌ام!)، دوستان زیادی پیدا کرده‌ام که هر کاری از دستشان برمی‌آید، حتی گرفتن اقامت برای شما! ولذا پیشنهاد می‌کنم در صورت تمایل، در این ایامی که اینجا هستم زودتر فکرهایتان را بکنید چون همان‌طور که می‌دانید من یک مسافر ابدی هستم و هیچ‌وقت به چیزی عادت نمی‌کنم. آدمی که به همه‌چیز عادت می‌کند هیچ فرقی با مرده ندارد.

میله‌جان!

کتاب را همان اوایل خواندم و فیلم را هم دیده‌ام. مطلبی که پیوست نامه فرستاده بودی را هم خواندم؛ تلاشت را کرده بودی اما چیز دندان‌گیر و جدیدی نداشت. توصیه من این است که با کتاب‌ها خلاقانه‌تر برخورد کنی. نوشته بودی که برخی تحلیل‌های عمیقی که از قول من در کتاب ارائه شده به قامت من نمی‌آید! البته این ادعا را چنان در جملات و اصطلاحاتِ نرم، پیچیده بودی که به من بر نخورد! دو مورد را هم مشخصاً از کتاب نقل کرده بودی*. آیا واقعاً این نقل‌ها جای تعجب داشت؟! لابد فکر کردی چون فقط بر و رویی دارم اطرافم شلوغ است؟! من با کتاب خواندن غریبه نبودم و نیستم. اگر علیرغم کتاب‌خوانی، برای تو هضم چنین چیزهایی ثقیل است در نحوه کتاب‌خوانی‌ات تجدیدنظر کن!

بلافاصله بعد از ذکر موارد بالا نوشته بودی که «هالی با وجود چنان ظرافت‌هایی در اندیشه و گفتار، در مورد خوزه و رابطه‌اش رویاپردازی می‌کند و از درک حقیقت عاجز است». مثلاً خواستی مچ‌گیری بکنی!؟ من خوزه را مثل کف دستم می‌شناختم و به کمی‌ها و کاستی‌های او خیلی خوب واقف بودم اما اساساً رویاهای من معطوف به ثروت او بود و نه شخصیتش... فکر می‌کنم همین اشاره کوتاه برای روشن شدن موضوع کفایت داشته باشد.

هر انسانی رویاهایی دارد و این رویاها محرک او برای تصمیم‌گیری و عمل می‌شود و البته که هر تصمیمی، ریسک‌های خودش را به همراه دارد. زندگی همین است. من پنهان نکرده و نمی‌کنم که همواره گوشه چشمی به پول و شهرت داشته‌ام. منتها یک شرط و شروطی هم دارم. نمی‌خواستم و نمی‌خواهم که برای ثروتمند شدن، سبک زندگی‌ام، اصول اخلاقی‌ام را تغییر بدهم و به طور کلی خودِ خودم را از دست بدهم. این خط قرمز من بود و هست. به همین خاطر مسیر هنرپیشگی را در آن زمان رها کردم.

من هم مثل خیلی از زنان و مردان نیویورکی در آن زمان، و طبعاً جمعیت ییشتری در این زمانه، وقتی به جایی مثل تیفانی می‌رفتم، حال و احوالم خوب می‌شد. می‌دونی چرا!!؟ نمی‌دونی! چون اگر می‌دانستی به کالاهای لوکس و فضای لاکچری اشاره نمی‌کردی. البته که اینها هم مؤثر است و آن فضای باشکوه توانایی خوب کردن حال آدم را دارد اما نکته مهمتر این است که امکان ندارد در تیفانی و در حضور آن مردهای مهربان با آن کت و شلوارهای زیبا و آن بوی نقره و... برای آدم «اتفاق وحشتناکی» رخ بدهد. احساس امنیت. البته شکر خدا شما اگر هیچ چیز نداشته باشید ظاهراً این احساس امنیت را دارید و حال امثالِ ما بدبخت بیچاره‌ها را نمی‌فهمید! اگر من در عالمِ واقع جایی را پیدا کنم که حسی شبیه تیفانی به من بدهد دست از این سفرهای دایمی برمی‌دارم و آنجا ساکن می‌شوم. چند تکه وسایل خانه می‌خرم و روی گربه هم اسم می‌گذارم. رویای من پیدا کردن همین جای امن بود. صبحانه در تیفانی هم کنایه از همین جای امن داشت.

به تنهایی من هم اشاره کرده بودی و این‌که در میان اطرافیان من «فقط» جو بل، باستر و دکتر (این را هم با کمی اغماض حساب کردی) عاشقِ من بوده‌اند... فقط!!!؟... به نظر می‌رسد که تو عشاق خود را با اتوبوس جابجا می‌کنی! عشاق را بی‌خیال... آیا تمام مخاطبین پیگیر وبلاگت که احیاناً این نامه را می‌خوانند سرجمع بیشتر از یک فولکس واگن جا می‌گیرند؟! با یک هوپ در کامنت‌دونی آمار بگیر تا ببینیم چه کسی تنهاست!

نکته بعد این که من به دنبال یک شبه پول‌دار شدن نبودم. اتفاقاً برعکس، این را باعث دردسر می‌دانستم. دردسری که موجب تغییر در خودِ خودم می‌شد. مثل راستی تالر... با ارثی که در کودکی به آن رسید دچار یک بی‌تناسبی شخصیت شد. حالا که اسمش آمد بد نیست بدانی که ازدواج با راستی و پول‌دار شدن برای من از آب خوردن هم راحت‌تر بود. کاری که مگی دست‌وپاچلفتیِ خنگ از پس آن برآمد. من اصول اخلاقی خودم را داشتم. شاید برای تو قابل هضم نباشد. آن‌طور که این هم‌وطنت می‌گوید برای اکثریت شما قابل هضم نیست که زنی مثل من دارای اصول اخلاقی و به آن پایبند باشد. اصول من مشخص بوده و هست: این‌که ریاکار نباشم؛ از احساسات دیگران سوءاستفاده نکنم، دروغگو نباشم، بزدل نباشم و فاحشه نباشم. یاد مادام اسپانلا افتادم! چقدر بابت مهمانی‌های خانه‌ی من جلز و ولز کرد اما در مقابل مستاجری که جایگزین من شد، با آن مهمانی‌های مفصل‌تر، چه واکنشی داشت؟! فاحشه بودن یعنی این. همیشه باید تلاش کنیم اسپانلا نباشیم.

من ادعایی ندارم؛ نمی‌خواستم و نمی‌خواهم نمادی از چیزی باشم، حتی همان که تحت عنوان معصومیت در دوران مدرن از آن یاد کرده بودی. دنبال این نوع خطکشی‌های مثبت هم نباش. من زندگی خودم را به تمامی زندگی می‌کنم. ایشالا که این جمله به من می‌آید!؟

نمی‌دانم چه نسبتی بین من و سالی بوولز در خداحافظ برلین می‌توان برقرار کرد. فکر کنم شباهت اصلی این باشد که هر دو نوزده ساله بودیم! البته کمی هم جذاب و سبک‌بار! به غیر از این او به دنبال هنرپیشه شدن بود و من از هنرپیشه شدن فراری بودم. لیزا مینلی به خاطر بازی کردن نقش سالی اسکار گرفت اما آدری هپبورن به خاطر بازی کردن نقش هالی اسکار نگرفت اما جاودانه شد! در مورد فیلم باید بگویم تعجب من از پایان هالیوودی فیلم نبود. این کاملاً قابل پیش‌بینی بود. تعجب من از ترومن بود که چگونه به این تغییرات تن داد! واقعاً چه نسبتی بین هالیِ فیلم و من می‌توان برقرار کرد جز این‌که هر دو جذاب و دوست داشتنی بودیم و هستیم!؟

می‌خواستم از کنار این جمله‌ات بگذرم که «هالی به دلیل کودکی سخت و فقدان پدر، به دنبال بازسازی و باززایش (این کلمه را از خودت درآوردی آیا!؟) این نقش پدری است و در روابطش چنین هدفی را دنبال می‌‌کند»، چون واقعاً حرف مفت است و بیشتر به صحبت‌های هم‌خانه سابقم مگی می‌خورد! در این مورد باید مجدداً تأکید کنم من صرقاً خودم را جوری بار آورده‌ام که از مردهای مسن‌تر خوشم بیاید. این هوشمندانه‌ترین کاری است که به عمرم کرده‌ام. فکر می‌کنی الان چه دلیل و علت دیگری در میان است که سرِ صبر جواب نامه‌ات را می‌نویسم!؟

با احترام

هالیدی گولایتلی

بعدالتحریر:

باستر آن قضیه رها کردن گربه را از خودش درآورده است تا احتمالاً روایتش را دراماتیزه کند و متاسفانه در فیلم بر روی همین پایه دروغین کاری کردند که من آنطور هالیوودی ازدواج کنم!! واقعیت این است که قبل از رفتن به فرودگاه گربه را به یکی از دوستانم سپردم و با وجدانی آرام پرواز کردم.

در مورد آن قضیه مهاجرت، این هموطنت تأکید دارد اسم کیپ‌ورد را از نامه حذف کن تا دست زیاد نشود!  خود دانی!

.................

* - اشاره به نقل من از صحنه‌ایست که هالی و مگ در مورد آمریکایی بودن راستی تالر و مفهوم وطن و اهمیت آن صحبت می‌کنند (زمان روایت در اوج جنگ جهانی دوم است) و طبعاً این تیپ ملی‌گرایی برای هالی فاقد ارزش است و به همین خاطر برادرش فِرد را که در ارتش است احمق خطاب می‌کند. مگ تصور می‌کند منظور هالی از فِرد همسایه طبقه بالایی (یعنی راوی) است و... بعد هالی در مورد راوی چنین می‌گوید:« مشتاق است نه احمق، خیلی دلش می‌خواهد تو باشد و از تو بیرون را نگاه کند. وقتی آدم دماغش را به شیشه‌ای چسبانده باشد، این خطر تهدیدش می‌کند که احمق به نظر برسد. به هر حال او یک فِرد دیگر است. آن فِردی که گفتم برادرم بود.»

* - همچنین اشاره به نقل من از صحنه‌ایست که هالی و راوی پس از روانه کردن دکتر به سمت مزرعه‌اش، در بار جو بل مشغول نوشیدن می‌شوند تا از بار غمناک قضیه بکاهند. در این صحنه هالی جملاتی خطاب به جو بل به زبان می‌آورد: «هیچ وقت عاشق یک موجود وحشی نشو، آقای بل. اشتباه دکتر همین بود. همیشه با خودش موجودات وحشی به خانه می‌آورد. یک شاهین با بال آسیب‌دیده ]...[ اما شما نمی‌توانید به یک موجود وحشی دل ببندید. هر چه بیشتر دل ببندید، آن موجود قوی‌تر می‌شود. خلاصه آن‌قدر قوی می‌شود که به جنگل فرار می‌کند. یا می‌پرد روی شاخه درخت و بعد درختی بلتدتر، بعد هم آسمان. آخر و عاقبت این خواهد بود، آقای بل. اگر به خودت اجازه بدهی عاشق یک موجود وحشی بشوی، سرنوشتت این است که به آسمان چشم بدوزی.»