تراژدی آمریکایی تئودور درایزر

 

این حدیث میلیونها بار در این دنیای دنی نوشته شده است و میلیونها بار دیگر هم در آینده نوشته خواهد شد. این حدیث تازگی ندارد و هیچ وقت هم کهنه نخواهد شد.

در ابتدای داستان خانواده ای شش نفره که کارشان خواندن سرودهای مذهبی و تبلیغ در کنار خیابان هاست, بساط خود را مانند هر شب کنار یک خیابان پهن می کنند. دختر 15 ساله خانواده شروع به نواختن ارگ می کند و همگی (پدر و مادر و دو پسر 12 ساله و 7 ساله و یک دختر 9 ساله) شروع به خواندن سرود می کنند.

عشق مسیح تمامی وجودم را نجات می دهد , عشق خداوند گامهای لرزانم را هدایت می کند. رهگذران عموماً کم توجهی می کنند و برخی هم جذب غرابت چنین خانواده بی اهمیتی می شوند و برخی هم شاید به اندام یکی دو تا از اعضای خانواده توجهی گذرا می کنند...

شخصیت اصلی داستان همین پسر 12 ساله یعنی کلاید گریفیث است. پسری با روحیه حساس با قدی بلند و چهره ای جذاب , که قطعاً از وضعیتی که در آن به سر می برد معذب است. به واسطه فقری که خانواده اش بدان دچار است , از مواهب دنیای جدید بهره مند نیست و فقط نظاره گر و آرزومند آن است.

مادر خانواده گرچه پیشینه مذهبی مستحکمی ندارد اما بعد از ازدواج , به مسیحی مومنی با اعتقادات استوار تبدیل شده است و مدام در حال دعا و شکر است... "خدا خودش روزی ما را خواهد رساند" یا " خداوند راه درست را به ما نشان خواهد داد" و از این قبیل ...در حالیکه بچه ها و به خصوص کلاید علیرغم این که نیاز شدید به اقدام خداوند در این خصوص را حس می کنند اما می بینند که او تاکنون راه چندان روشنی را نشان نداده است!

پدر و مادر مصمم هستند که تا آنجایی که می توانند به دنیا معنویت ببخشند اما واقعیت این است که بچه های خودشان از آن گریزانند. کلاید از این که می بیند شغل والدینش از نظر دیگران بی ارزش است , احساس حقارت می کند. از این که می بیند پسرهای هم سن و سالش مشغول چه خوشگذرانی هایی هستند و سر او بی کلاه است, دچار عقده می شود. از این که فقیر به دنیا آمده است و نمی تواند برای خودش کار مهمی انجام دهد , آزرده است. از این که پدر و مادرش همه امور را وابسته به مشیت الهی می دانستند اما حساب خداوند را از حساب تیره بختی و تیره روزی برخی (از جمله خودشان) جدا می دانستند, دچار تناقض می شود و...

کلاید با چنین زمینه هایی و با توجه به این که راهنمایی های مفیدی هم از خانواده دریافت نمی کند و تحصیلات درستی هم ندارد , طی دو پاراگراف در ص28 به سن شانزده سالگی می رسد در حالیکه توانایی انتخاب راه روشنی برای زندگی خود ندارد. او فقط آرزوی زندگی مرفه را دارد اما چگونه؟ نمی داند...

در شانزده سالگی اتفاق تعیین کننده ای برای او رخ می دهد: خواهرش (استا) به خاطر همراهی با یک جوان هنرپیشه از خانه فرار کرد...

 استا با وجود تربیت سفت و سخت و تعصب اخلاقی و مذهبی ظاهراً شدیدی که گاهی اوقات از صفات بارز او به نظر می آمد , دخترک احساساتی و ضعیف النفسی بود که هنوز ابداً بر امیال خود وقوف نداشت. به رغم فضایی که در آن دم می زد , اساساً به آن فضا تعلق نداشت و مانند بیشتر کسانی که جزمیات و آئین های مذهبی را تبلیغ و تکرار می کنند , استا نیز از اوان طفولیت به طرز چنان نامحسوسی وارد دنیای تکالیف و باورهای خود شده بود که تا آن زمان , و حتی تا مدتی بعد , معنایشان را نمی فهمید. زیرا ارشاد و قانون , و یا حقیقت "مکشوف" , ضرورت تفکر را برای او از میان برداشته بود , و مادام که نظریات و موقعیت ها و انگیزه های برونی , و حتی درونی , که با آن قوانین در تضاد باشند پدید نمی آمدند , دخترک ایمن بود. اما به محض پدید آمدن این انگیزه ها , عقاید مذهبی او , که بر اعتقادات و خلق و خوی شخصی اش استوار نبودند , در برابر یورش امیال تاب نیاوردند.

بعد از این اتفاق کلاید تصمیم می گیرد به هر نحو ممکن خود را از این سیکل فقر و بدبختی خلاص کند و کاری برای خودش دست و پا کند تا بتواند به آرزوهای خود جامه عمل بپوشاند. لذا وارد جامعه می شود...

در صورت تمایل به ادامه مطلب مراجعه شود.

***

این کتاب در سال 1925 نوشته شده است و در سال 1949 فیلمی بر اساس آن به نام مکانی در آفتاب به کارگردانی جورج استیونس و بازی مونتگمری کلیفت و الیزابت تیلور ساخته شده است که نامزده 10 جایزه اسکار هم شده است. حالا چند تاشو برده رفیقمون هادی اشاره نکرده. این کتاب در لیست 1001 کتاب حضور ندارد اما از این نویسنده کتاب "خواهر کاری" در آن لیست حضور دارد. بد نیست بدانید کتاب خواهر کاری در اولین چاپ تنها 50نسخه فروش داشت!

این کتاب حجیم را آقای سعید باستانی ترجمه و انتشارات هاشمی آن را منتشر نموده است.

*

پ ن 1: مشخصات کتاب من: چاپ دوم 1383 با تیراژ 2200 در 1017 صفحه و با قیمت 9500 تومان که البته من با 40 درصد تخفیف گرفتم! یعنی تقریباً باقلوا!

پ ن 2: لینک های مرتبط : نوشته آقای مهدی یزدانی خرم در همشهری , دعوت علی چنگیزی به خواندن این کتاب , یک وبلاگ نویس ترک وبلاگ کرده , نویسنده در ویکیپدیا انگلیسی , کتاب در ویکیپدیا انگلیسی , طرح روی جلد در خارجه! به همراه متن انگلیسی کتاب و تحلیل ها و...اینجا و اینجا

پ ن 3: خیلی وقته انتخابات نداشتیم برای برنامه های آتی! به زودی خواهیم داشت. مطلب بعدی چشمهایش بزرگ علوی خواهد بود. الان مشغول عقاید یک دلقکم و بعدش وداع با اسلحه... برای پس از آن اینجا انتخابات خواهیم داشت مثل سابق...

الان که به این جای مطلب رسیدم این شعر به ذهنم رسید که یک مقدار قرابت دارد با موضوع:

 تکیه برجای بزرگان نتوان زد به گزاف / مگر اسباب بزرگی همه آماده کنی

شاعر در این شعر میگه : آقا اگه می خوای پول دار بشوی حرفی نیست برو بشو اما قبلش لطفاً ظرفیت سازی درونی فراموش نشود.

خب لابد فکر می کنید همینجوری یواش یواش تا ته داستان رو تعریف می کنم!! الان صفحه 40 هستیم و تا 1017 کلی راهه عزیزجان! اما از این پس با داستان روان و جذابی روبرو هستیم (مشابه آن کلاسیک هایی که ایام جوانی دستمان می گرفتیم و تا انتها می رفتیم یه تک...) که با هنرمندی تبدیل به یک تراژدی می شود.

با چیزهای مختلفی روبرو می شویم : عشق نوجوانی , رقابت , حسادت , رفاقت , رفیقی که بارها ما را به لب چشمه می برد و تشنه برمی گرداند , رفیقی که قلپ قلپ آب به مشکمان می بندد , پشتکار , پنهانکاری , وفاداری , بی وفایی , مثل اسب کار کردن , از آن دادگاه های نفس در سینه حبس کن آمریکایی , روی لطیف و خشن زندگی , تفریحات سالم و ناسالم , عموی پولدار خفن , محافل اشرافی , فحش دادن به کسانی که می توانستند کاندوم را زودتر اختراع کنند اما نکردند , دادستانی که در ایراد خطابه قهار است , وکیل مدافعی که معمولاً خیلی جذاب و خوشفکر است , افکار دگمی که می تواند در بطن خود یک تراژدی را بیافریند و بعد صاحبان همان افکار دست به کمر و حق به جانب به قضیه خیره شوند (مردم وقتی باید اعتنایی به اطراف خود داشته باشند , بی اعتنا هستند. اما وقتی بر اثر همان بی اعتنایی ها یک فاجعه رخ می دهد همه عربده کشان خواستار مجازات خاطی هستند.) , و... خلاصه زنبیل و بردار و بیا...

نام کتاب ما را به یاد رویای آمریکایی می اندازد که در همان مطلب گتسبی اشاره ای در موردش بود. (بود؟ در هر صورت یکی از دوستان پایان نامه اش در این مورد بود اگر توضیحی لازم بود از ایشون استفاده می کنیم) خلاصه این که داستان نقطه مقابل "رویای آمریکایی" که یعنی :همه چی آرومه و همه چه قدر خوشبختند... است و به نوعی هشدار می دهد شرایط به نحوی است که پتانسیل زایش تراژدی بالاست...

شاید درونمایه اصلی کتاب (به غیر از ثبت دقیق مشخصات زندگی اجتماعی در آمریکای دهه 20 قرن بیستم و بیان ساختارهای طبقاتی و آداب و رسوم مردم و همچنین افکار مذهبی و تاثیر آن بر رفتار اجتماعی و... که همه این ها در خلال یک رمان روان و جذاب پدید می آید) این باشد که قضاوت در مورد یک فرد به راحتی امکان پذیر نیست. ما برآیند بیشمار مولفه های تصادفی هستیم که خودمان توانایی کنترل آنها را نداشته ایم. نویسنده با غور در افکار و درونیات شخصیت ها ما را با زوایای ذهن آشفته و درمانده آنها آشنا می کند و به نوعی خواننده را به برخورد همدلانه سوق می دهد.قضاوت آسان نیست! زرتی نگوییم فلانی گناهکار است , لطفاً!

یکی دو مورد نمونه نثر و اینا هم می آورم که بیشتر آشنا بشوید:

کلاید تا آن زمان چنان در زندگی محرومیت کشیده و چنان مشتاق تقریباً هر شکلی از لذت بود , که از همان ابتدا گوش پر اشتیاق خود را برای شنیدن هر حرفی که از آن بوی هیجان و لذت می آمد , تیز می کرد.

.

آلدن یکی از آن میلیونها تن افرادی بود که زاده می شوند , زندگی می کنند , و از جهان می روند بی آنکه از ته و توی هیچ مطلبی سر درآورند. اینان پدید می آیند , اشتباه می کنند , و دست آخر در فضایی مه آلود سرگردان می شوند.

.

فطرت کلاید طوری بود که او جز به مشکلات فوری خود به مسئله دیگری نمی اندیشید.

.

اما چنین بود ضربه ویران کننده خیزاب های ضرورت بر ساحل لخت و بی آزرم واقعیت.(شاید این جمله کمی بتواند طرح روی جلد را تفسیر کند... البته زیاد قوی نیست و می تونست بهتر باشه)

.

خواندن این کتاب را به نوجوانان زیر سی سال و جوانان بالای سی سال که دارای فرزند نوجوان زیر سی سال هستند توصیه می کنم! این خیلی عام شد! از شوخی گذشته این کتاب را به کسانی که در ابتدای راه کتابخوانی هستند و از این که چهار پنج روزه بتوانند یک کتاب بالای هزار صفحه را به اتمام برسانند خوشحال می شوند , توصیه می کنم!

روی جلد کتاب ذکر شده "یکی از ده رمان بزرگ قرن بیستم" که موافق این جمله نیستم. علتش را در مطلب مربوط به گتسبی بزرگ نوشته ام. کلاً با این جملات کیلویی موافق نیستم. کتاب خوبی است. به نظر من می تواند جزء هزار و یک کتاب باشد. مثلاً اگر می نوشت یکی از صد رمان برتر قرن به انتخاب مجله تایم به نظر من بهتر بود.این جمله خبری فاعل دارد و نام فاعلش هم لااقل به گوشمان آشناست.