مقاومت شکننده10- دوخت و دوزِ شکاف, جهت ادامه!

بیش از سه ماه از آخرین پستی که درخصوص کتاب مستطاب مقاومت شکننده گذاشته‌ام گذشته‌است! از لحاظ تاریخی به زمان قدرت‌گرفتن و روی کار آمدن قاجاریه رسیدیم. دوستانی که نخوانده‌اند و یا به هر دلیلی مایلند مطالب قبلی را یک مروری بنمایند می‌توانند روی برچسب مقاومت شکننده در پایین همین مطلب کلیک نمایند. اطمینان دارم که جمعبندی ذیل جای آن نوشته‌ها را پر نمی‌کند و آن نوشته‌ها نیز جای کتاب را. حالا خود دانید!

.......................

پ ن: کتابهای بعدی به ترتیب برادران کارامازوف (داستایوسکی) , دیگر آرامشی نیست (چی نوآ چی به) و پاندای محبوب بامبو به دست...(جابر حسین زاده) خواهد بود.

 

جمعبندی بخش اول:

1- تمرکز جان فوران تا اینجای کار بر سه مقطع مهم در تاریخ تحولات اجتماعی ایران بوده است: مقطع اول اوج قدرت صفویه در زمان شاه‌عباس در قرن17 است که از لحاظ رونق اقتصادی و ثبات سیاسی در بهترین وضعیت قرار داشت. مقطع دوم زمان سقوط صفویه در اوایل قرن هجدهم و مقطع سوم دوره بحران و آشفتگی در سراسر قرن هجدهم که سرزمین ما پیوسته درگیر جنگ داخلی بود و در همه زمینه‌ها تضعیف شد.

2- روابط خارجی در دوره صفویه از نظر کیفی بر مبنای برابری با قدرت‌های بازرگانی در حال پیدایش (هلند- انگلیس- فرانسه) و امپراتوری‌های همسایه (مغولی- عثمانی- ازبک‌ها) استوار شده بود. هیچ‌گونه نشانی از وابستگی به چشم نمی‌خورد. ساختاری مستقل و خودکفا و از لحاظ تئوری نظام جهانی یک امپراتوری در عرصه خارجی بود.

3- سلسله صفویه با 222سال عمر، طولانی‌ترین حکومت در یک‌ونیم هزاره اخیر است. این ساختار اجتماعی با همه عمر طولانی‌اش، دستاوردهای مادی و فرهنگی‌اش و اقتصاد سیاسی استوارش، حالتی ایستا داشت و با توجه به کشمکش های درون‌گروهی و جنگ‌های داخلی قبیله‌ای و... دچار ضعف و افول شد و کم‌کم نشانه های بحران مالی نیز آشکار گردید. مشکلات بودجه، نزاع طبقه حاکم و صلح طولانی با عثمانی از قابلیت‌های نظامی ایران کاستند.

4- ناب‌گرایی مذهبی موجب سست شدن بافت اجتماعی شد. فرماندهان و صاحب‌منصبان نظامی گرجی، بازرگانان ارمنی، جامعه زرتشتیان و از همه مهم‌تر گروه‌های قبیله‌ای سنی‌مذهب که عمدتاً در ایالت‌های حاشیه‌ای حضور داشتند احساس بیگانگی کردند.

5- در نهایت لگد ارتش کوچکی از قبایل افغان موجب فروریختن حکومتی شد که از درون موجبات فروپاشی‌اش مهیا شده بود. پس از آن امپراتوری‌های همسایه (عثمانی و روسیه) به داخل ایران نفوذ کردند.

6- از این تاریخ به مدت هشت دهه نزاع داخلی و خارجی در این سرزمین برقرار بود که یکی از تاریک‌ترین دوره‌های تاریخ ایران محسوب می‌شود. زیرساخت‌های اقتصادی تجاری و حتا کشاورزی منهدم شد. توسعه شهرنشینی متوقف و بلکه معکوس گردید و نهایتن فرصتی تاریخی جهت تحول به سمت سرمایه‌داری بومی از دست رفت.

7- قرن هجدهم، قرن تحول وارونه در مقیاس‌های عظیم بود و همین موضوع اثرات منفی خود را بر ایران سده نوزدهم و بیستم برجای نهاد.

8- در زمینه فرهنگ سیاسی تحولات قرن هجدهم موجب تضعیف نهاد سلطنت و قدرت سیاسی مرکزی شد.

9- گسسته شدن پیوند روحانیت و دولت پس از سقوط صفویه موجب شد پیوند روحانیت با طبقه‌های شهری و بازار تقویت گردد. ضمن این‌که جریان اصولیون بر اخباریون پیشی گرفت.

10- بدین ترتیب ایل قاجار پس از نبردهای داخلی خونین بر کشور مسلط گردید و وارث وضعیتی اسفناک در همه زمینه‌ها شد.