سکه سازان آندره ژید

"برنار" جوان حدودن 18 ساله ایست که به تازگی متوجه شده است که فرزند نامشروع مادرش است. به همین سبب با نوشتن نامه ای تند و تیز به ناپدری از خانه بیرون می زند... شب اول به نزد دوستش "اولیویه" می رود و طبعن با قضایای مرتبط با اعضای آن خانواده بیشتر آشنا می شود. فردای آن روز دایی ناتنی اولیویه به نام "ادوار" وارد پاریس می شود و طی ماجرایی این شخصیت ها به یکدیگر لینک می شوند و...

ادوار شخصیت محوری داستان است. او رمان نویسی است که در حال نوشتن رمانی با عنوان "سکه سازان" است و در دفترچه شخصی اش در مورد وقایع مختلف دور و برش و چیزهایی که در رمانش باید مد نظر قرار بدهد می نویسد. بخشی از داستان از زاویه دید دانای کل و بخشی دیگر از زاویه دید اول شخص روایت می شود که این قسمت اخیر در واقع همان دستنوشته های ادوار است.

داستان بر اساس دو ماجرای واقعی پرورده شده است: یکی باند جاعلین سکه که از نوجوانان برای رواج آن در بازار بهره می برد و دیگری هم خودکشی عجیب یک ... اما تم اصلی داستان "ریاکاری" است. دنیای آلوده و پرفریبی که آدمها مدام سکه های تقلبی به یکدیگر قالب می کنند: تظاهر و ریاکاری.

*****

ترجمه رمان شصت سال قبل و توسط مرحوم حسن هنرمندی انجام شده است و مترجم تلاش نموده همان نثر خاص ژید را دربیاورد, به همین دو دلیل شاید برای خواننده امروزی در برخی قسمت ها کمی غیرملموس باشد...البته این ترجمه کفاف کار را می دهد و خواننده پیگیر تاریخ رمان کارش راه می افتد. این رمان در سال 1925 نگاشته شده است. نویسنده در سال 1947 برنده جایزه نوبل شد..."به پاس نوشته های تاثیرگذار و هنرمندانه که در آنها به توصیف شرایط و مشکلات انسان ها و احساساتی چون عشق به حقیقت و حالات روانی پرداخته است"... این کتاب حاوی یک مقدمه درخصوص جهان داستانی ژید و یک مقدمه درخصوص قرابت های موجود بین برخی افکار ژید و اشعار زبان فارسی و یک موخره جالب که دستنوشته های ژید در زمانی که مشغول نوشتن این رمان بوده است...یعنی حدود پنج سال! از آندره ژید 4 کتاب در لیست 1001 کتاب حضور دارد که هر چهارتا به فارسی ترجمه شده است (هرچند در لیست های ترجمه فارسی شده از قلم افتاده اند) : سکه سازان, در تنگ, رذل, مائده های زمینی.

پ ن 1: مشخصات کتاب من؛ نشر ماهی, چاپ دوم 1388, تیراژ 1100 نسخه, 479 صفحه, 5900 تومان.

پ ن 2: ادامه مطلب خطر لوث شدن ندارد.

پ ن 3: نمره کتاب در سایت آمازون 4.3 , در گودریدز 3.9 , در گوگل بوک 4 و نمره من 3.3 از 5 می باشد.

پ ن 4: در موقع نوشتن مطلب کنجکاو شدم در مورد یکی از سوءظن‌های خودم کمی بیشتر جستجو و کنکاش کنم. در واقع برخی رفتارهای یکی دو سه شخصیت داستان کمی عجیب بود. ارتباطات در همان راستایی که برایم عجیب بود، کمی گنگ به نظرم می‌رسید. خب وقتی دنبال این قضایا رو گرفتم و در مجازآباد فارسی چیزی را نیافتم به مجازآباد انگلیسی رفتم و فهمیدم از چه خطر بزرگی جسته‌ام!!! در واقع گویا سه‌تن از شخصیت‌های مهم داستان تمایلات همجنس‌خواهانه دارند و اصلن یکی از محورهای داستان همین موضوع است که موجب حملات برخی علیه نویسنده شد. خب، این محور و آن تمایلات و ظهور و بروزهایش به زیبایی پالایش شده است! به نحوی‌که دست از دهن خبردار نمی‌شود مگر این‌که ذهن پلیدی چون راقم این سطور داشته باشید!! من به همه تلاشگران این عرصه تبریک عرض می‌نمایم. نمره کتاب به 2.8 تنزل پیدا کرد!

 

نکات و برش هایی از کتاب

1-  

1- یکی از مبانی ژید در این داستان آن است که لغزش‌های اخلاقی-اجتماعی نابخشودنی‌تر از لغزش‌های شرعی است. به‌عنوان مثال خطای مادر برنار که موجب حرامزاده شدن او شده است و خطای مشابه که از طرف لورا سرزده است در مقابل گناهی نظیر ریاکاری وزن چندانی ندارد.

2-      عشق در یک نگاه و یا جوانه‌زدن ناگهانی یا تدریجی عشق در وجود آدمی معمولن مورد توجه بوده است اما: همواره از تبلور ناگهانی عشق دم می‌زنند اما شکست تبلور تدریجی که من هرگز حرفش را نشنیده‌ام، از پدیده‌های روانشناسی است و بسیار بیشتر مورد علاقه من است. من عقیده دارم که پس از چندگاهی دراز یا کوتاه می‌توان آن را در هر ازدواج عاشقانه‌ تماشا کرد.

3-      پاریس چه‌قدر کوچک است! و دنیا هم کوچک!! البته دنیا کوچک است ولی نه به آن اندازه که شخصیت‌های داستان در همه‌جا مدام به هم پیوند می‌خورند.

4-      یک مقدار در مورد پهن‌دامنه بودن این رمان از نظر تعدد شخصیت‌ها اغراق شده است. نمودار و چارتی که ابتدای کتاب برای نشان دادن گستره شخصیت‌ها و ارتباط آنها آمده است بعضن حاوی اسامی و افرادی است که چندان حضور موثری ندارند. با این طرز نگاه باید برای خیلی از رمان‌ها چارت و نمودار بکشیم... بخصوص برای آمریکای جنوبی‌ها که باید... نمی‌دانم! شاید کتابچه راهنما بنویسیم. ضمنن داخل چارت یکی از برادران لورا از قلم افتاده است! به نام الکساندر که یه جای دور، قرض بالا آورده و راشل جورشو می کشه و دو بار هم در داستان اسمش می آید!

5-      راوی دانای‌کل از نوع خاصی است! مداخله‌گر است و قضاوت‌کننده و ...:دیگر پدر و پسر چیزی ندارند به یکدیگر بگویند؛ آنها را ترک کنیم. یا من دیگر نمی‌دانم برنار امشب کجا شام خورد و آیا اصلاً شام خورد یا نه... یا مثلن در جای دیگری اینگونه: بگذریم. آنچه در بالا گفتم برای این بود که میان صفحات این دفتر یادداشت هوا و فاصله ای پیدا شود. اینک که برنار خوب نفسی تازه کرده است به آن بازگردیم. برنار دوباره در مطالعه فرو می رود. و یا این مورد: ادوار چندبار خشمگینم کرده...

6-      ادوار در گفتگو با چند‌تن از شخصیت‌های داستان پیرامون رمانی که قصد دارد بنویسد این‌گونه شرح می‌دهد و درواقع تم اصلی داستان و علت آن‌چه که روی جلد نقش بسته است را بیان می‌کند: یک رمان‌نویس خلق می‌کنم و به منزله مهره مرکزی قرارش می‌دهم و موضوع کتاب, بخواهید بدانید, البته عبارت است از مبارزه میان آنچه واقعیت به او عرضه می‌دارد با آنچه او ادعای انجام آن را دارد. و کمی بعد این‌گونه می‌گوید: به طور مثال اگر امروز از من بپرسند چه فضیلتی زیباتر از همه است من بی‌تردید جواب می‌دهم, درستکاری. اه لورا! دلم می‌خواست در طول زندگی‌ام, در برابر کمترین زخمه‌ای, صدایی صاف و درست و اصیل به گوش برسانم. تقریباً همه کسانی که من شناخته‌ام, صدای سکه قلب می‌دهند... به همان اندازه که جلوه می‌کنیم ارزش داشته‌باشیم, در جستجوی آن نباشیم که بیش از ارزش خود جلوه کنیم... ما می‌خواهیم فریب بدهیم. آن قدر به ظاهر می‌پردازیم که سرانجام دیگر نمی‌دانیم که هستیم...

7-      من متوجه نشدم این تکه مندرج در ص116 با تم اصلی می‌خواند یا نه!؟ یا تبصره‌ای بر آن است: او از این مردمی است که حجب‌شان نمی‌تواند سکوت را تحمل کند و گمان می‌کنند باید آن را با تعارف مبالغه‌آمیزی بیارایند, از این مردمی که بعدها به شما می‌گویند: «من همیشه با شما یکرنگ بوده‌ام» اه! البته, یکرنگ بودن چندان مهم نیست تا به دیگری امکان دادن که یکرنگ باشد. باید در نظر می‌گرفت که یکرنگی او عملاً مانع یکرنگی من می‌شود.

8-      هریک از دو موجودی که یکدیگر را دوست می‌دارند, بی‌دلخواه و ندانسته خود را به جامه‌ی دلخواه دیگری می‌آراید و می‌کوشد شبیه آن بتی باشد که در دل دیگری به تماشایش پرداخته... کسی که به راستی عاشق می‌شود از یکرنگی و صمیمیت چشم می‌پوشد.

9-      تغییرات برخی شخصیت‌ها کمی ناپخته و یهویی است! غیرقابل پیش‌بینی بودن که مدنظر راوی است البته حرفی است ولی بدون حساب و کتاب تغییر کردن هم چندان جالب نیست.

10-  هیچ‌چیز مثل این گیر و دارها ابدی نیست: این کار شما رمان‌نویس‌هاست که آن‌ها را حل کنید. در زندگی چیزی حل نمی‌شود, همه چیز ادامه پیدا می‌کند... در واقع ژید رمانش را برعکس نظر پولین در مورد رمان‌نویس‌ها به پایان می‌برد! زندگی هرگز چیزی به ما عرضه نمی‌کند که فرجام آن نقطه‌ی آغاز تازه‌ای به نظر نیاید.

11-  ادوار به برنار که از او برای زندگی راهنمایی می‌خواهد چنین می‌گوید: من نصیحتی ندارم به شما بگویم. شما این نصیحت را جز در خودتان نمی‌توانید پیدا کنید. جز با زندگی کردن نمی‌توانید یاد بگیرید که چگونه باید زندگی کنید.

12-  اگر یک داستان دیگر بنویسم دلم می‌خواهد این نکته را بهتر روشن کنم: چگونه افراد یک نسل جدید پس از انتقاد و سرزنش حرکات و روش‌های (زناشویی مثلاً) افراد نسل پیشین اندک اندک خود را در مقام تکرار تقریباً همان کارها می‌بینند...(ص460 از یادداشت های ژید)

13-  افکار لاپروز (پیرمردی که زمانی معلم پیانو بوده است) در باب خدا: من گمان دارم که خدا مانند گربه‌ای که با موش بازی می‌کند, با ما بازی می‌کند. برای ما وسوسه‌هایی می‌فرستد که می‌داند نمی‌توانیم در برابر آن‌ها مقاومت کنیم و وقتی که با وجود این در برابر آنها مقاومت می‌کنیم بیشتر از ما انتقام می‌گیرد. (ص140) حالا خوب متوجهم که خداوند تفریح می‌کند. آنچه ما را به آن وا می‌دارد خوشش می‌اید به ما بباوراند که ما خودمان می‌خواستیم انجامش دهیم. بازی زشت او این است. (ص275)  همین آدم در ص418 چنین می‌گوید: می‌دانید وحشتناک‌ترین کاری که خدا کرد چیست؟... این است که پسر خودش را برای نجات ما فدا کرده. پسرش را!... سنگدلی نخستین صفت خداوند است.

14-  پیشنهاد برای چاپ بعد, دستی بر این جملات کشیده شود: ص164 سطر17 , ص240 سطر10 , ص296 سطر10 , ص343 سطر7 , ص353 سطر24 , ص335 جمله پاسکال و در ص301 جمله: جز از راه درازا نمی توان گریخت. و البته اگر صلاح است آن مواردی که ژید به خاطرش فحش خورد را هم جایی در محیط مجازی در دسترس قرار دهید!