لاتاری، چخوف و داستانهای دیگر

این مجموعه داستان شامل هفت داستان کوتاه از نویسندگان انگلیسی‌زبان است که توسط جعفر مدرس صادقی انتخاب و ترجمه شده است. این مجموعه علاوه بر داستان‌ها، یک مقدمه مبسوط درخصوص داستان کوتاه و معرفی نویسندگان منتخب در ابتدای کتاب و شش مقاله کوتاه در باب حواشی مرتبط با نویسندگی در انتهای کتاب دارد که همگی جالب توجه هستند. چاپ اول کتاب در سال 1371 انجام شده است و می‌توان گفت در آن زمان بیشتر این نویسندگان برای خوانندگان فارسی‌زبان چندان شناخته شده نبودند. به عنوان مثال کازوئو ایشی‌گورو (که قرار بود مطلب بعدی در مورد کتاب «وقتی یتیم بودیم» از این نویسنده باشد و هنوز هم قرار است مطلب بعدی همین باشد!) در آن زمان 38 ساله است و اثری از او به فارسی ترجمه نشده است و احتمالاً این داستان کوتاه اولین اثری است که از او به فارسی چاپ شده است. این نویسنده در مقدمه با بزرگانی همچون هنری جیمز و دیگر بزرگان این عرصه مقایسه می‌شود... مقایسه‌ای که حالا می‌دانیم اصلاً بیراه نبوده است. شش نویسنده دیگر همگی آمریکایی هستند؛ سه زن و سه مرد: شرلی جکسن، آن تایلر و آن بیتی، ریموند کارور، جان آپدایک و توبیاس ولف.

خواندن این مجموعه را به دوستداران داستان کوتاه توصیه می‌کنم. در ادامه مطلب مختصری در مورد داستانها و پاراگراف‌هایی از آنها را آورده‌ام و یکی از آنها را هم به صورت صوتی... البته که خواندن آن داستان از روی کتاب چیز دیگری است. واقعاً چیز دیگری است.

..........................

مشخصات کتاب: ترجمه و گردآوری جعفر مدرس صادقی - نشر مرکز – چاپ پنجم 1387 – 183صفحه

پ ن 1: نمره من به این مجموعه 4 از 5 است. (در سایت گودریدز 3.78 )

پ ن 2: از اظهار لطف و احوال‌پرسی دوستان بسیار متشکرم. اوضاع روبراه است و هفته آینده یک عمل کوچک برای خارج کردن آن جسم خارجی خواهم داشت و تمام!

پ ن 3: مطلب بعدی درخصوص کتاب «وقتی یتیم بودیم» کازوئو ایشی‌گورو خواهد بود. برنامه بعدی نیز «ما» اثر یوگنی زامیاتین است.

 

لاتاری – شرلی جکسن

مترجم هنگام معرفی این نویسنده در مقدمه، عنوان می‌کند که این داستان بدون شک بهترین اثر نویسنده و شاید تنها داستان خوب نویسنده باشد! این داستان در سال 1948 در مجله نیویورکر چاپ شده و بسیار مورد توجه (اعم از موافق و مخالف) قرار گرفته است. پس از آن این داستان در مجموعه‌های منتخب متعددی چاپ شده است. خوانده‌های من در زمینه داستان کوتاه چندان قابل اعتنا و قابل اتکا نیست ولی در میان آنها، این داستان یکی از بهترین داستان‌های کوتاهی است که خوانده‌ام. آن‌قدر خوب بود که نتوانستم مقاومت کنم و آن را به صورت صوتی در اینجا آورده‌ام.

شام خانوادگی – کازوئو ایشی‌گورو

با توجه به تجربه خواندن سه چهار اثری که از این نویسنده دارم می‌توانم بگویم که ایشان در نحوه روایت و علی‌الخصوص روایتی که در آن راوی اول‌شخص به مرور گذشته و خاطرات خود می‌پردازد استاد است. راوی در این داستان مردی است میانسال که پس از سالها زندگی در آمریکا به زادگاهش بازگشته است. زمانی رابطه پسر و والدینش تیره بوده است و آنها که خود را در نوع تربیت او مقصر می‌دانند تلاش کرده‌اند در تربیت دختر کوچکتر خود بهتر عمل کنند. نتیجه البته پس از تمام شدن کار مشخص می‌شود! مثل همین ماهی که در پاراگراف اول از آن یاد می‌شود:

«فوگو یک جور ماهی‌ست که در ژاپن، در سواحل اقیانوس آرام می‌گیرند. این ماهی برای من منزلت مخصوصی دارد، چون مادرم با خوردن همین ماهی مُرد. زهر این ماهی در غده‌های جنسیِ اوست، داخل دو کیسه‌ی نازک. وقتِ آماده کردن ماهی، این کیسه‌ها را باید با احتیاط برداشت، چون کوچکترین ناشیگری سبب می‌شود که زهر به داخل رگها نشت کند. متأسفانه به این سادگی نمی‌توان گفت که این عملیات با موفقیت انجام گرفته است یا نه. پس از خوردن معلوم خواهد شد.»

ذوق زبان – آن تایلر

این نویسنده شهیر آمریکایی در حال حاضر حدوداً 78 ساله است و چند سالی است که همسرش «تقی مدرسی» از دنیا رفته است. تایلر زبان‌شناس است و تعداد قابل توجهی از آثار او تاکنون به فارسی ترجمه شده است. این داستان با این جمله آغاز می‌شود: «شوهرم زبان‌شناس است.» راوی زن جوانی است که به همراه شوهر ایتالیایی‌اش که استاد دانشگاه است برای تعطیلات کریسمس به دیدار پدرش در جنوب آمریکا رفته‌اند. مادر از دنیا رفته است اما حضورش همچنان توسط راوی حس می‌شود چرا که همان رابطه‌ای که بین مادر پرشور و حرارتش و پدر سردش برقرار بود را اکنون میان خود و همسرش حس می‌کند. دختری که به پدر رفته است...

«در کنسرتها سخت احساساتی می‌شد و انگار یادش می‌رفت من با او هستم، که البته برای یک ایتالیایی دور از انتظار نبود. اما توی سینما و تئاتر، آرامشی به او دست می‌داد و دستهام را می‌گرفت. می‌گفت «دستهات چه قدر سرده، سوزان. نشنیدی که میگن هرکی دستش سرده، قلبش گرمه؟ »

بله. شنیده بودم. روحش خبر نداشت که قبل از او چند نفر این حرف را به من زده بودند. اما آنها سرانجام خودشان سرد شده بودند. ناگهان بریده بودند و بی هیچ توضیحی، رفته بودند پیِ کارشان. مارک این کار را نکرد. من هر روز منتظر بودم که این کار را بکند...»

آن طرف خیابان – جان آپدایک

مردی بعد از چهل سال، اجباراً برای انجام کارهای مرتبط با میراث مادرش به شهر زادگاهش بازمی‌گردد. از قضا دفتر اسناد رسمی درست روبروی خانه‌ای قرار دارد که او تا 12سالگی آنجا زندگی می‌کرد....

«من همیشه آرزو داشتم که این طرف خیابان زندگی می‌کردم. به نظرم می‌آمد که - چه طور بگم - این طرف خیابان به آدم بیشتر خوش می‌گذره. با این که خانه‌های این طرف کوچکتر بودند.»

خانه‌ی واندا – آن بیتی

«وقتی که مادرِ مِی رفت دنبال پدر مِی بگردد، مِی را گذاشت پیش خاله واندا. این خاله واندا یک خاله‌ی واقعی نبود، دوست مادرش بود که یک مهمانسرا هم داشت. واندا اسم آنجا را گذاشته بود مهمانسرا، اما به ندرت مهمان قبول می‌کرد. فقط یک مهمان داشت که شش سال بود آنجا بود. مِی قبلا دو بار آنجا مانده بود. اولین بار وقتی بود که نه سالش بود و مادرش رفته بود دنبال پدرش، رِی، بگردد که رفته بود به طرف غرب و تعطیلاتش را در لاگونابیچ زیادی کش داده بود. بار دوم وقتی بود که مادرش سردرد داشت و باید « کمی استراحت» می‌کرد و دو روزی مِی را آنجا گذاشت.»

روایتی از یک خانواده در حال فروپاشی و یا به عبارتی فروپاشیده شده!

آن میلر دیگر – توبیاس ولف

«دو روز است که میلر با بقیه‌ی نفراتِ گروهانِ براوو زیر باران منتظر نفرات یک گروهان دیگرند که قرار است خودشان را برسانند به جاده‌ای کنار جنگل که گروهان براوو آنجا کمین کرده. وقتی که این اتفاق بیفتد، اگر بیفتد، میلر سرش را از توی سوراخی که توش قایم شده بیرون خواهد آورد و همه‌ی فشنگهای مشقی‌اش را به طرف جاده خالی خواهد کرد. همه‌ی نفراتِ گروهانِ براوو همین کار را خواهند کرد. بعد، از توی سوراخهاشان در می‌آیند و سوار چند تا کامیون می‌شوند و می‌روند خانه، یعنی برمی‌گردند به پایگاه.

نقشه از این قرار است.»

خبر می‌رسد که مادر میلر از دنیا رفته است و او باید از مانور خارج شده و به خانه برگردد اما...

چخوف – ریموند کارور

این داستان یکی از آخرین نوشته‌های نویسنده است که به آخرین روزهای زندگی چخوف می‌پردازد و این تصویر محوری از لحظات آخر:

«دکتر شوارِر دستی به سبیل کلفتش کشید و به چخوف خیره شد. گونه‌های نویسنده گود رفته و خاکستری رنگ بود، رنگ و روی او زرد و نفس نفس زدنش به خس خس تبدیل شده بود. دکتر شوارِر می دانست هر دقیقه از این اوقات چه ارزشی دارد. بدون یک کلمه، بدون مشورت با اولگا، به طرف بالای اتاق رفت که تلفنی آنجا به دیوار بود. راهنمای استفاده از این دستگاه را خواند. اگر انگشتش را روی دکمه‌ای می‌گذاشت و دسته‌ای را که پهلوی تلفن بود می‌چرخاند، می‌توانست با قسمت پایین هتل - آشپزخانه - تماس بگیرد. گوشی را برداشت، به گوشش چسباند و طبقِ دستورِ راهنما عمل کرد. وقتی که سرانجام کسی جواب داد، دکتر شوارِر یک بطری از بهترین شامپاین هتل را سفارش داد. طرف پرسید «با چند لیوان؟» دکتر توی دهنی تلفن داد زد «سه لیوان! و عجله کن. می‌شنوی؟» این یکی از آن لحظاتِ نادرِ الهامبخشی بود که ممکن بود بعدها به سادگی نادیده گرفته شود، چون این حرکت چنان بجاست که ناگزیر به نظر می‌آید.»

پیوست‌ها

شرلی جکسن و لاتاری – جودی اوپنهایمر

به حواشی زندگی نویسنده و داستان لاتاری می‌پردازد و نقل‌قول‌های معرکه‌ای دارد. مثلاً وقتی شوهر شرلی داستان لاتاری را می‌خواند به یکی از دوستان شاعر خود چنین می‌نویسد: «شرلی داستانی نوشته که پاک متحیرم کرده است. یک شاهکار واقعی نوشته و هیچ نمی‌دانم از کجاش درآورده».

ریموند کارور صدایی ملایم و آرام – جی مک اینرنی

مقاله‌ای در مورد کارور که توسط یکی از شاگردانش نوشته شده است و برای علاقمندان به کارور بسیار خواندنی خواهد بود. کارور استادی بود که همه‌ی شاگردانش را تشویق می‌کرد و معمولاً به کارهای ارائه شده ایرادی نمی‌گرفت و تلاش می‌کرد به هر حال نقطه قوتی بیابد و به آن اشاره کند:

«یک بار در کارگاه نویسندگی‌اش داشت به داستان طولانی عجیب و غریبی گوش می‌داد: تا آنجا که یادم می‌آید، داستان دو شخصیت ناجور را معرفی می‌کرد، آنها را به هم می‌رساند، ماجراهای نامزدی‌شان را دنبال می‌کرد و سرانجام به ازدواج می‌رسید. پس از یک سلسله کارهای پراکنده، تصمیم می‌گرفتند رستورانی دایر کنند که تدارکات این کار با جزئیات فراوان توصیف شده بود. درست در همان روز افتتاح، ناگهان یک گروه تروریست مسلسل به دست وارد رستوران می‌شدند و همه را از دم می‌کشتند. پایان داستان. بعد از این که تقریباً همه‌ی کسانی که توی آن اتاق دود گرفته نشسته بودند مراتب نارضایتی‌شان را از این طرح بیان کردند، همه‌ی سرها به طرف رِی چرخید. پیدا بود که سخت توی فکر است. آخر سر، به آرامی گفت: «خب، برای بعضی داستانها مسلسل لازمه.» این جواب انگار که هم نویسنده را راضی کرد و هم کسانی را که احساس می‌کردند داستان مورد بحث به کلی پرت است.»

نوشتن پیشه‌ی من است – ناتالیا گینزبورگ

برای کسانی که به نویسندگی علاقه دارند خواندن آن خالی از لطف نخواهد بود.

« ولی این را باید دانست که نمی‌توان امیدوار بود که با نوشتن بشود تسکینی برای اندوه فراهم کرد. نمی‌توانید خودتان را گول بزنید و از پیشه‌ی خودتان امید نوازش و لالایی داشته باشید. در زندگیِ من یکشنبه‌های پایان‌ناپذیرِ خالی و متروکی بوده‌اند که من با نا‌امیدی خواسته‌ام چیزی بنویسم که در تنهایی و خستگی تسکینم بدهد، تا کلمه‌ها و جمله‌ها آرام و آسوده‌ام کنند. ولی یک سطر هم نتوانسته‌ام بنویسم. پیشه‌ی من همیشه پسم زده. او نمی‌خواهد چیزی از من بداند.»

فرم، نه طرح – شروود آندرسن

مقاله‌ای در تقدم فرم بر طرح...

در زمینه‌ی داستان‌سرایی این عقیده در آمریکا رواج داشت که داستان باید براساس یک «طرح» بنا شود و این عقیده‌ی باطلِ انگلوساکسون که داستان باید نتیجه‌ی اخلاقی داشته باشد و سطح فکر مردم را بالا ببرد و شهروندان بهتری تربیت کند، و چیزهایی از این قبیل. مجله‌ها پر از این داستانهای «طرح‌«دار بود و بیشتر نمایشنامه‌هایی که روی صحنه بود، نمایشنامه‌های «طرح‌«دار بود. عقیده‌ی طرفداران «طرح» به نظر من همه‌ی جریان داستان‌سرایی را مسموم می‌کرد و من در گفت و گو با دوستان، اسم آن را «طرح مسموم» گذاشته بودم. من فکر می‌کردم که آن چه لازم است فرم است، نه طرح۔ و فرم چیزی‌ست فرّار که به دست آوردنش به مراتب دشوارتر است.

«طرح ندارد، عزیزم...» - کاترین آن پورتر

«ولی راه‌های مطمئن‌تر و خیلی صادقانه‌ترِ دیگری برای پول درآوردن وجود دارد و نصیحت مادرانه‌ی من به شما این است که پیش از این که به قمارِ نویسندگیِ مزدوری آلوده شوید، بگردید و این راه‌های دیگر را پیدا کنید. هر نقشه‌ای برای پول درآوردن قمار است، ولی قلم به مزدی حقه‌بازی و اشتیاقی برای باختن همه چیز از جمله شرف را هم طلب می‌کند.»

بازنویسی و زندگی دوباره از سر – نورا افرون

«از من خواسته‌اند مطلبی بنویسم برای یک کتاب درسی که قرار است نوشتن و بازنویسی به دانشجویان یاد بدهد. خوشحالم که این کار را می‌کنم، چون که من به بازنویسی معتقدم. از من خواسته‌اند که نسخه‌های اولیه‌ی هر چیزی را که می‌نویسم نگه دارم تا دانشجویان روندِ عملیِ بازنویسی را ببینند. این کار را هم خوشحالم که می‌کنم. از طرف دیگر، من گمان نمی‌کنم چیز زیادی از بازنویسی بشود به دانشجویان یاد داد. استعداد بازنویسی یک مرتبه‌ی تکاملی‌ست- مثل استعداد ناگهانی کودک دو ساله‌ای که آجری را روی آجرِ دیگر می‌گذارد- که دیرتر فرا می‌رسد، مثلاً در نیمه‌ی دهه‌ی بیست‌سالگی. بیشتر افراد تا آن زمان دستی در این کار ندارند، یا حتا علاقه‌ای به این کار ندارند.»