یوزپلنگانی که با من دویده اند بیژن نجدی

 

این کتاب کم حجم, مجموعه ده داستان کوتاه از مرحوم بیژن نجدی شاعر و نویسنده معاصر است. عنوان کتاب از شعری از خود نویسنده اخذ شده است که در اینجا می توانید آن شعر را بخوانید.

اولین چیزی که در هنگام خواندن داستانهای این مجموعه به ذهن من رسید نثر شاعرانه آن بود, به عنوان مثال شروع داستان "سه شنبه خیس" :

سه شنبه , خیس بود. ملیحه زیر چتر آبی و در چادری که روی سرتاسر لاغریش ریخته شده بود , از کوچه ای می گذشت که همان پیچ و خم خوابها و کابوس او را داشت. باران با صدای ناودان و چتر و آسفالت , می بارید. پشت پنجره های دو طرف کوچه , پرده ای از گرمای بخاری ها آویزان بود و هوا بوی هیزم و نفت سوخته می داد.

یا مثلن تشبیهات و استعاراتی اینچنینی:

جمعه بود , بخاری هیزمی با صدای گنجشک می سوخت...

... و از چشمهایش صدای شکستن قندیلهای یخ به گوش می رسید.

بوی صابون از موهایش می ریخت.

...کمی از پیری تنش به آن حوله بلند و سرخ چسبیده است...

پوتین بند نداشت. نه بوی پایی می داد و نه صدای دویدن کسی از آن به گوش می رسید.

دومین نکته مکان وقوع داستانهاست که تقریبن در همگی شان از لابلای سطور, بوی شمال (از گلستان تا گیلان) به مشام می رسد که البته ریشه در اصالت گیلانی نویسنده دارد.

سومین نکته هم اسامی مشترکی است که در چند داستان به چشم می خورد: طاهر در 4 داستان و ملیحه و مرتضی هر کدام در 3 داستان... نمی توان این موضوع را صرفاً اتفاقی دانست (در همه داستانها به غیر از "روز اسبریزی" که راویش اسب است و "چشمهای دکمه ای من" که راویش عروسک است, این سه اسم حضور دارند)... علت آن چه می تواند باشد؟ شاید (با تاکید موکد بر شاید! چیزی که به ذهن من رسید و خوشحال می شوم نظر آنهایی که خوانده اند را در این مورد بدانم) این انتخاب به نوع نگاه نویسنده به انسان برگردد. به نظرم رسید همان طور که ما در قبال انتخاب نام خود مسلوب الاراده هستیم و مجبور , و با توجه به این که فضای حاکم بر مجموعه هم به نوعی همین جبر را تداعی می کند, نویسنده خواسته است با محدود کردن اسامی به نوعی این چارچوبهای جبری (محیط – اجتماع – زبان و امثالهم) را پررنگ کند و...و لذا در داستانها اگر شخصیت اصلی مرد باشد و در حال تلاش برای خروج از این وضع غمبار, "طاهر" شده است و اگر زن باشد "ملیحه" و آنها که شاید به نوعی تسلیم چیزی به نام تقدیر خود هستند , "مرتضی" (مرتضای اول هرچند منفعلانه اما ازمخمصه می گریزد و مرتضای دوم تلاشی نافرجام دارد و مرتضای سوم از همان ابتدای داستانش به مرگ تن داده است) , و اطراف او پر است از طاهرها و ملیحه ها و مرتضی ها...

***

1- سپرده به زمین: طاهر و ملیحه , زوج سالخورده ای هستند که فرزندی ندارند. در صبحی تابستانی با دیدن جنازه یک کودک تصمیم عجیبی می گیرند ...

2- استخری پر از کابوس: پیرمردی بعد از بیست سال به زادگاهش بازمی گردد و بعد به جرم کشتن یک قو دستگیر می شود و...

3- روز اسبریزی: اسبی که در عنفوان جوانی و اوج موفقیت در اثر اتفاقی ناخواسته به اسبی گاری کش تبدیل می شود و ...

4- تاریکی در پوتین: پدر طاهر بعد از مرگ پسرش پیراهن مشکی را درنیاورده است اما بعد از چهار سال اهالی دهکده او را با لباسی آبی رنگ در مسیر رودخانه می بینند...

5- شب سهراب کشان: نقال در قهوه خانه قصه رستم و سهراب را تعریف می کند و مرتضی نوجوان ناشنوایی است که به نقال خیره شده است و ...

6- چشمهای دکمه ای من: عروسکی که در اثر بمباران صاحبش را گم کرده است و...

مادر فاطی هم در آن صدایی که هوا را پاره کرده بود با من به بیرون اتاق پرت شده بود. روی پیاده رو بی حرکت افتادم. مادر فاطی کمی دورتر از من دو بار پاهایش را تکان داد و بعد مثل من با چشمهای دکمه ای به مردم زل زد.

7- مرا بفرستید به تونل: مرتضی که هنگام تولد مادرش را از دست داده حالا خودش مرده است و در جایی مانند پزشکی قانونی است و کامپیوتر علایم حیاتی را گزارش می کند اما دکتر معتقد است که چون ما در کله های خود مدفون شده ایم لذا...

8- خاطرات پاره پاره دیروز: طاهر و ملیحه آلبوم خانوادگی را ورق می زنند و عکس ها...پدربزرگ طاهر و دکتر حشمت و میرزا کوچک خان...

9- سه شنبه خیس: ملیحه در لحظه آزاد شدن زندانیان سیاسی در زمان انقلاب به جلوی اوین آمده است تا ...

10- گیاهی در قرنطینه: طاهر در کودکی دچار بیماری خاصی شده است و قفلی به کتف او زده اند که الان در جوانی می خواهند با جراحی آن را از گوشت او خارج کنند ...

***

پ ن 1: سه داستان ابتدایی را بیشتر پسندیدم...و هفت داستان بعدی هم یکدست بودند و قابل قبول...

پ ن 2: کنجکاو شدم ببینم بوی قند سوخته چه جوریه؟! چند بار از بوی قند سوخته در این مجموعه صحبت شده است.الان یه حبه آتیش زدم... شیره قهوه ای رنگ اون رو دیدم اما بوی خاصی به مشامم نرسید!! یا شدت سرماخوردگیم زیادتر از اونیه که فکر می کنم یا این که قند هم قندهای قدیم!

پ ن 3: مشخصات کتاب من; نشر مرکز , چاپ پانزدهم 1390 , 85 صفحه , 2900 تومان.

پ ن 4: این شعر نجدی را با توجه به مسائل روز توصیه می کنم...یادش گرامی...: 

رفتن برق

نداشتن باطری

سکوت شیرین رادیو

چه کیف می‌کنم امروز

که بی طلا، بی نفت غروب خواهد شد

بدون خونریزی