نئوگلستان - پدرام ابراهیمی

این کتاب همانگونه که از اسمش برمی‌آید به گلستان شیخ اجل سعدی نگاه ویژه‌ای دارد و هدفش ارائه ورژن جدیدی از آن کتاب شریف است. متن کوتاهی که روی جلد کتاب آمده است نشان می‌دهد که این ورژن جدید، چه سبک و سیاقی دارد. هرچند از روی عکس بالا خواندنش ممکن و میسور است لیکن برای طولانی‌تر کردن مطلب آن را می‌آورم:

نئو گلستان بر بنای این سه نسخه از گلستان استوار شده: نسخه‌ای از مجموعه‌ی شخصی لُرداُلدفاکس که تصاویر آن از انگلستان برای حقیر ارسال شد و دیگری نسخه‌ای که در یکی از کتاب‌فروشی‌های زیرزمینی میدان انقلاب به تورم افتاد و داخل جلد آن مهر کتابخانه‌ی کیوتو ژاپن به چشم می‌خورد. سومین کتاب اما نسخه‌ی خطی ارزشمندی است که دوست فرزانه و ادیبی در اختیارم گذاشت. این نسخه به صورتی ویژه و الهام‌بخش مرا در امر نگارش این کتاب یاری داد، چرا که فقط جلد و پشت جلد آن باقی مانده بود و دست حقیر را برای نوسازی بنای گلستان باز می‌گذاشت. (روی جلد کتاب)

البته در مورد عکس روی جلد هنوز به جمع‌بندی خاصی نرسیده‌ام... نوعی هزارپا که برای من تداعی‌کننده نوروز است. شاید این عکس هم اشاره‌ای مؤکد به طرحی نو در بنای گلستان دارد. این از بحث عنوان و جلد و... حالا بپردازیم به داخل؛ این کتاب در راستای طنزپردازی فقط به استفاده از سجع و نثر سعدی اکتفا نکرده است بلکه هدفش به‌روزرسانی حکایات سعدی با توجه به شرایط روز است. این به‌روزرسانی‌ها دو حالت دارد؛ برخی از حکایات حاوی نتیجه‌گیری‌ها و پندهایی خلاف آن چیزی است که سعدی مد نظر داشته است (حکایت 1 الی 20 با عنوان "در معنا") و طبیعتاً طی گذشت قرن‌ها و اثر نبخشیدن سیاست‌های تبلیغی و ناصحانه‌ی شیخِ اجل و با عنایت به رویکرد طنازانه و واقع‌گرایانه‌ی صاحب نئوگلستان این تغییرات برای خواننده جذاب خواهد بود. حالت دیگر بازسازی، عدم تغییر جان کلام سعدی و اکتفا به مدرنیزه کردن حال و هوا و مطابقت دادن آن با شرایط روز است (حکایات 27 الی 53 با عنوان "در صورت").  فصل مابین معنا و صورت (با عنوان "در پرانتز") چند حکایت است که نظیر مستقیمی در گلستان ندارد لیکن بر همان سیاق نوشته شده است.

خیلی روده‌درازی لازم نیست. من از حکایات این کتاب بسیار لذت بردم و هر اهل دلی دور و برم دیدم برایش از این کتاب گفتم و خواندم و خندیدیم. چندی قبل همین کتاب را به یکی از دوستان عزیزم هدیه داده بودم و حالا بعد از خواندن کتاب خوشحال شدم که هدیه‌ی خوبی داده‌ام! به عنوان نمونه یکی از حکایات گلستان و نئوگلستان را در ادامه‌ی مطلب آورده‌ام.... البته یکی از کوتاه‌ترین‌ها را مثال زده‌ام!

*****

پ ن 1: من چاپ دوم کتاب را خوانده‌ام... در مقدمه‌ی این چاپ یادداشتی از همایون کاتوزیان بر کتاب آمده است که خالی از لطف نیست اما پیشگفتار نویسنده اصل لطف است، چرا که به جهت اختصار، توضیحاتِ پیش‌گفتارِ چاپِ اول را که از قضا توضیحات مهم و سرنوشت‌سازی بوده است، در چاپ دوم تکرار نکرده است تا از این طریق موجب عبرت آنانی شود که همچون من در خرید چاپ اول کاهلی ورزیدند. ایده الله!

پ ن 2: به واسطه مشکلات شغلی و سازمانی، تا چند مدتی وقت فراغت چندانی نخواهم داشت. خوش به حال دوستانی شد که طالب مطالب کوتاه بودند! مثل همین مطلب!!... برای جبران مآفات به اینجا مراجعه و مطلب کاملی درخصوص نئوگلستان بخوانید.

پ ن 3: نمره کتاب 3.7 از 5

 

گلستان سعدی ، باب سوم در فضیلت قناعت حکایت ششم:

دو درویش خراسانی ملازم صحبت یکدیگر سفر کردندی یکی ضعیف بود که هر دو شب افطار کردی و دیگر قوی که روزی سه بار خوردی اتفاقاً بر در شهری به تهمت جاسوسی گرفتار آمدند هر دو را به خانه‌ای کردند و در به گل بر آوردند بعد از دو هفته معلوم شد که بی گناهند در گشادند قوی را دیدند مرده و ضعیف جان به سلامت برده.

مردم درین عجب ماندند حکیمی گفت خلاف این عجب بودی آن یکی بسیار خوار بوده است طاقت بینوایی نیاورد به سختی هلاک شد وین دگر خویشتن دار بوده است لاجرم بر عادت خویش صبر کرد و به سلامت بماند.

وگر تن پرورست اندر فراخی      چو تنگی بیند از سختی بمیرد

نئوگلستان پدرام ابراهیمی، باب اول در معنا، حکایت ششم :

دو درویش خراسانی ملازم صحبت یکدیگر سفر کردندی. یکی ضعیف بود که به هر دو شب افطار کردی و دیگری قوی که روزی شش بار خوردی. اتفاقاً بر در شهری به تهمت جاسوسی، اخلال در امنیت، نشر اکاذیب، تبانی برای برهم زدن نظم عمومی، اجتماع بیش از یک نفر و مزاحمت برای نوامیس، ایشان را بگرفتند و هر دو را به خانه‌ای کردند و در به گِل بر آوردند. بعد از سه ماه معلوم شد غلط املایی بوده و بی‌گناه‌اند. در بگشادند. ضعیف را ندیدند و قوی را دیدند زنده و استخوانی چند گردش ریخته. حکیمی گفت: «خلاف این اگر بودی عجب بودی. آن یکی خویشتن‌دار بوده است و بر عادت خویش صبر کرده و این یکی خویشتن‌ندار بوده و پس از آن‌که بیم جان برده، دوست را خورده و جان به سلامت برده.»

کسی کوکم خورَد یا کم بخواهد

ته صف جای او باشد همیشه

خوراک کم اگر شرط بزرگی‌ست

همیشه خر بُود سلطان بیشه