گهواره گربه کورت وونه گات

داستان با چند نکته طنز طوفانی و متوالی به نقطه شروع می رسد. اول این که در شناسنامه کتاب و فهرست نویسی آن در کتابخانه ملی این رمان در رده داستانهای کوتاه آمریکایی قرار گرفته است و بعد آن تقدیم های طنازانه نویسنده...بخصوص دومی:

هیچ چیز در این کتاب واقعی نیست.

"با فوما زندگی کن که شجاع، مهربان، تندرست و شادمانت می سازد." اسفار باکونون 5:1

طبیعتن علاقمندید بدانید فوما با این خواص بی نظیرش چیست؟ عجله نکنید!

داستان یک طرح تقریبن دایره ای شکل دارد. راوی پس از وقوع جریاناتی که رخ داده است اقدام به روایت می کند و در اواخر داستان به زمان حال می رسیم. راوی وقتی خیلی جوان تر بوده است جمع آوری اطلاعات برای نوشتن کتابی را آغاز نموده است که قرار بود اسمش "روزی که دنیا پایان یافت" باشد و قرار بود این کتاب به صورت مستند کارهایی که کله گنده های آمریکا هنگام پرتاب بمب اتم روی هیروشیما مشغول آن بوده اند گزارش شود. یکی از این افراد "فیلیکس هوینیکر" دانشمندی است که در داستان از او به عنوان یکی از پدران بمب اتم نام برده می شود...این برنده نوبل فیزیک از دنیا رفته است و راوی به فرزندان او نامه می نویسد و پسر کوچک این دانشمند به نامه راوی جواب می دهد و خاطراتی از روز پرتاب بمب بیان می کند و بدین ترتیب سلسله وقایعی رخ می دهد که مسیر زندگی راوی را تغییر می دهد و به قول خودش به جایی می رساند که می بایست می رسید...و این کتاب همین سیر است که با طنزی نیش دار در موقعیتی غریب! نگاشته می شود.

قصد راوی بررسی همه نشانه های آشکاری است که نشان می دهند هر یک از ما برای چه روی زمین آمده ایم و در این راه به اصطلاحی باکونونیستی با عنوان "کاراس" اشاره می کند:

ما باکونونیست ها معتقدیم بشریت از گروه هایی تشکیل شده است که اراده الهی را به انجام می رسانند بی آنکه اصلاً بفهمند چه کار دارند می کنند. باکونون اسم هر کدام از این گروه ها را می گذارد "کاراس".

این کتاب البته قصد ندارد باکونونیسم را تبلیغ کند!!

باکونونیسم

باکونون پیامبری دوست داشتنی است. سرگذشتی خواندنی هم در جنگ جهانی اول و سفرهایش به دور دنیا دارد. دست تقدیر او و دوستش را به جزیره ای در دریای کارائیب به نام سن لورنزو می رساند و آنها تصمیم می گیرند مدینه فاضله مورد نظرشان را در آنجا بنا کنند لذا یکی از آنها مشغول اقتصاد و حکومت و قانون شد و دیگری به مذهب پرداخت و از آنجایی که باکونون عقیده داشت جوامع خوب فقط با بسط خیر در برابر شر و با حفظ دایمی تنش میان این دو نیرو ساخته می شوند یکی از آنها رنج ظالم بودن و دیگری رنج قدیس بودن را به دوش کشیدند! کتاب این پیامبر اسفار باکونون است که شامل شعر و حکایت و جملات قصار است و با توجه به زنده بودن باکونون مدام درحال افزایش است. این کتاب مقدس با این جمله شروع می شود:

احمق نباش! کتاب را فوراً ببند! اینها چیزی نیست جز فوما.

این آیین راهگشا بر فوما یا همان دروغ های بی ضرر بنا شده است، همانگونه که این کتاب نیز! و هرکس نمی فهمد چگونه آیینی راهگشا می تواند بر دروغ بنا شده باشد، این کتاب را نخواهد فهمید.

***

این کتاب که در لیست 1001 کتاب هم حضور دارد به صورت تقریبن همزمان توسط دو ناشر روانه بازار شده است...یکی با ترجمه علی اصغر بهرامی توسط نشر افق و دیگری با ترجمه خانمها مهتاب کلانتری و منصوره وفایی توسط نشر ثالث. من ترجمه دوم را خواندم و به نظرم ترجمه قابل قبولی بود، ترجمه اول در دسترسم نبود تا مقایسه ای بکنم...اما کار آقای بهرامی در سلاخ خانه شماره 5 قابل قبول بود و نشر افق هم که یکی از انتشارات مورد علاقه من است.

 

معنا و مقصود دنیا از نگاه باکونونیسم

این آیین نیز مطابق هر آیینی که سرش به تنش می ارزد به سراغ قصه خلقت می رود و پیامهایش را از خلال این قصه منتقل می کند:

وقتی خلقت تمام شد آدم پرسید مقصود از همه اینها چیست؟ خدا پرسید همه چیزی را مقصودی باید باشد؟ انسان گفت به یقین. خدا گفت پس به تو وا می گذارم تا به مقصود همه اینها بیندیشی. و خدا دور شد.

فکر می کنم به اندازه کافی واضح است...فقط کافی است این را کنار آیه ای دیگر بگذاریم که باکونون می گوید: ...او احمق بود، من هم هستم و هر کسی که فکر می کند سر از کار دنیا در می آورد، احمق است.

علم به کجا می رود!؟

تصویری که نویسنده در داستان از علم و عالم ترسیم می کند، تصویر دانشمندانی است که از زیر بار مسئولیت های انسانی خود فرار می کنند. این دانشمندان به هیچ وجه حساسیتی ندارند که حاصل پژوهش های شان به چه چیزی تبدیل می شود و کجا و چگونه استفاده می شود. ایشان علاوه بر این که یک عکس با شورت ورزشی!! ندارند در عمرشان حتا یک رمان یا داستان کوتاه نخوانده اند...با کشف پروتئین و DNA فکر می کنند به راز حیات پی برده اند!

از لابلای نامه ها و حرف های فرزند کوچک هوینیکر مشخص می شود که پدر فرضی بمب اتم واقعن چگونه آدمی بوده است...هرچند خواننده لبخند به لب می آورد از این شرح طنزآلود اما خب...این تک جمله "در رشته تخصصی او آدم ها جایی نداشتند." و این خاطره کوتاه بیانگر موضوع است:

‍‍]بعد از انفجار بمب اتم در هیروشیما[ دانشمندی به پدر گفت:"حالا دیگر علم با گناه آشنا شده است". می دانید پدر چه گفت؟ او گفت:"گناه دیگر چیست؟"

لذا اتفاقی نیست که پژوهشگاهی که بمب فی الواقع از آنجا خارج شده در محل سابق سکوی اعدام ساخته شده است و طرفه آن که مسئول پژوهشگاه با بیان این موضوع از قاتلی یاد می کند که بار سنگین 26 قتل بر وجدانش سنگینی می کرده و روی سکوی اعدام بیخیال آواز می خوانده است...مشابه صحنه ای که همین مسئول و کارمندانش آواز کریسمس می خوانند و شعار صلح برای همه جهان سر می دهند.

نکته های تستی

1-   شروع و پایان کتاب استادانه است. پایان کتاب را دوست دارم. کاراس راوی که البته اعضای کثیری دارد قرار است اراده الهی را در باب خاصی به انجام برسانند.این کار کدام است؟ در نگاه اول این ماموریت به باد فنا دادن دنیاست اما بزعم من همین کشف بی معنایی دنیاست و همان پاراگراف آخر داستان در مقابل قصه خلقت.

2-   راوی از همان ابتدایی که وارد سن لورنزو می شود نسبت به بالا رفتن از کوه مک کیب احساس خاصی دارد و می بینیم که عاقبت قرار است این کار را انجام بدهد و یک سمبل باشکوه در آنجا نصب کند. یکی از همراهانش برای این کار مشغول درست کردن پرچم آمریکاست، پرچمی که ستاره هایش به جای ستاره های سابق ستاره های شش پر داوودی است! اما باکونون در واقع اسفار را با آن توصیه به پایان می برد که تاریخ حماقت بشر را بنویسد و در قله کوه و در آن حالت توصیف شده رو به خالق آن لبخند را به لب بیاورد و...این صحنه پایانی صحنه مورد علاقه من بود.

3-   گهواره گربه بازی ایست که اگر یادتان باشد با یک نخی که دو سرش به هم گره خورده بود انجام می دادیم... دو کف دست را روبروی هم قرار می گرفت و این نخ بین انگشتانمان...چرا توضیح؟! مثل همان تصویر روی جلدی که در صفحه اول گذاشته ام که یه جورایی مثلن گهواره گربه است! علت نام گذاری کتاب ظاهرن این است که پدر بمب اتم در زمان پرتاب بمب مشغول این بازی بوده است(تنها باری که با فرزندش بازی کرده است)...این ظاهرن! باطنن می تواند این باشد که در این نخ های پیچ در پیچ نه گربه ای دیده می شود و نه گهواره ای؛ مثل دنیا که بسیار پیچیده است اما ...

4-      در صفحه 130 راوی کاراس خودش و فرانک و آنجلا و نیوت را جداگانه ذکر می کند درحالیکه اینگونه نیست. ریشه اشکال کجاست!؟

5-      این فوما را نباید دست کم گرفت. گاهی به آرامش روانی کمک می کند!

6-      اصطلاحات و مناسک باکونونیستی و جملات قصار باکونون بسیار جالب بودند.کتاب اسفار باکونون را اگر کسی دارد خواهانم!!

7-   آخرین اختراع هوینیکر چیزی است به نام یخ9 که این قدرت را دارد که تمام دنیا را نابود کند. این اختراع همانطور که در داستان می بینیم هم دست آمریکاست و هم دست شوروی و هم دست دیکتاتور جزیره سن لورنزو...راوی در مواجهه با این حقیقت به یاد سفر چهاردهم از اسفار باکونون می افتد که عنوانش چنین است: با وجود تجربه چند میلیون سال گذشته، انسان اندیشمند چه امیدی می تواند به آینده نوع بشر روی زمین داشته باشد؟ عنوان این بخش از کتاب مقدس خیلی طولانی است اما به واقع خواندن آن چندان وقت نمی گیرد چون تشکیل شده است از یک کلمه و یک نقطه: هیچ.

8-   باکونون: "برحذر باش از انسانی که سخت کار می کند تا چیزی بیاموزد، آن را یاد می گیرد و خود را عاقل تر از قبل نمی بیند" باکونون چنین اضافه می کند:"او پر است از خشم سبعانه نسبت به مردمی که بی خبرند، بدون آنکه از بی خبریشان آگاه باشند" ...