سال های سگی (1) ماریو بارگاس یوسا

وقایع رمان سالهای سگی در دبیرستان نظام جریان دارد, این مکان جایی است که هم دبیرستان است و هم پادگان, و همین به خودی خود نزدیک به فاجعه است. چند تن از دانش آموزان سال آخر می خواهند سوالات امتحان شیمی را بدزدند. قرعه کشی می کنند و کسی که می بایست نقشه را عملی کند مشخص می شود. این کار انجام می شود اما ردپایی برجا می ماند و پایه ای می شود برای اتفاقات سلسله وار بعدی و بنای داستان...

***

در بخش اول که در ادامه مطلب می آید کمی در مورد فرم روایت و حواشی کار نوشتم و در بخش دوم که به صورت مجزا خواهم نوشت به محتوا و برداشت هایم از کتاب خواهم پرداخت.

از یوسا فقط دو کتاب در لیست 1001 کتاب حضور دارد اما من تصمیم گرفتم کارهای این نویسنده را به ترتیب زمان نزول بخوانم و لذا به سراغ این کتاب که اولین کار اوست آمدم. این کتاب و مرگ در آند(اینجا) و گفتگو در کاتدرال(اینجا و اینجا) هیچ کدام در آن لیست نیستند اما در این لیست هستند!

پ ن: مشخصات کتاب من؛ترجمه احمد گلشیری, انتشارات نگاه, چاپ سوم 1386, تیراژ 3000 نسخه, 559 صفحه, 6000تومان

 

روایت , رمان , خاطره

بالاخره فرق است بین یوسا و خیل کسانی که سربازیشان مملو از قصه و خاطره است و البته فرق است بین رمان و بازگویی خاطرات. این کتاب متاثر از حضور دو ساله نویسنده در مدرسه نظام لئونسیو پرادو در لیما پایتخت پرو است. اتفاقات و وقایع داستان به گونه ای هست که اگر یک راوی (سوم شخص دانا یا اول شخص) آن را روایت می نمود باز هم چیز درخور توجهی از کار در می آمد ؛ این در صورتی است که واقعیت را ساده و دست یافتنی بدانیم. اما چنانچه واقعیت چند وجهی و متکثر و صعب الوصول باشد چه؟ در این صورت باز هم راویان بالا کاربرد دارند, مثلن راوی دانای کل می تواند از وجوه متفاوت یک قضیه برای ما فک بزند یا طوری روایتگری کند که حس عدم اطمینان یا دیریاب بودن واقعیت را به ما منتقل کند و یا راوی اول شخص هم به همین ترتیب...اما راهی که برخی به کار می برند استفاده از مخلوطی از راویان است تا به آن وجوه مختلف بپردازند. یوسا علاوه بر این کار برخی از راویان را در هاله ای از ابهام فرو می برد و درواقع وقتی یک اتفاق از زبان یک راوی اول شخص بیان می شود شما می بایست علاوه بر پیگیری خط سیر وقایع در پی کشف هویت راوی نیز باشید...به نوعی خواننده داستان برای خروج از ابهام, علاوه بر یار بودن باید بخشی از بار را نیز بردارد!

عمده داستان از زاویه دید سوم شخص دانا روایت می شود(از 81 پاره 43 پاره منحصرن سوم شخص و 13 پاره نیز به صورت مخلوط) اما اول شخص ها سه نفر هستند(منهای شخصیت اصلی زن داستان که در حد یک جمله راوی اول شخص می شود) که یکی از آنها در اواخر داستان قابل شناسایی است و همین جذابیت خاصی را ایجاد می کند.

ابتدا که شروع به خواندن این رمان می کنید همه چیز به نظرتان مبهم می آید و حتا گاهی به اشتباه خواهید افتاد اما به مرور هوا روشن می شود و مه صبحگاهی پراکنده می شود, پس صبر پیشه کنید تا از رستگاران باشید. البته توقع نداشته باشید که همه گره ها باز شود چون حقیقت سهل الوصول نیست؛ به عنوان نمونه راوی سوم شخص دانا درخصوص مکان لاپرلیتا و فلسفه وجودش در پادگان صرفن به یک سوال در ذهن ستوان گامبوا اکتفا می کند و باقی را می سپارد به شما...

زمان

در خصوص زمان هم نوع روایت غیر خطی است اما نه به شدت "گفتگو در کاتدرال"! رفت و برگشت ها عمدتن قابل تشخیص است و البته هرگاه روایت از سوم شخص به تک گویی های ذهنی شخصیت ها و سیالیت ذهن آنها تبدیل می شود (که در این مواقع معمولن شکاف ها و پرش های زمانی رخ می دهد) فونت حروف عوض می شود و این به خواننده کمک می کند به عنوان نمونه:

از خیابانی که چهار ردیف ماشین تویش در حرکت بود, عبور کرد و به میدان رسید. مجسمه قهرمان برنزی دیگری در وسط آنجا دیده می شد, قهرمان واژگون بود و از گلوله شیلیایی ها سوراخ سوراخ شده بود. سمبل وفاداری به میهن, به خون قهرمانان پرو, و ما داشتیم از صخره ها پایین می رفتیم تا خودمونو به ساحل برسونیم که پلاتو گفت بالا رو نگاه کن و من اونجا بود که النا رو دیدم, و همون جا سوگند وفاداری خوردیم و وزیر بینی شو گرفت و بعد اونو خاروند, و مادر بیچاره م, دیگه نه رنگ بازی رامی رو می بینه, نه جشنی, نه مهمونی نه سفری, بابا, منو ببر به دیدن بازی فوتبال, نه, این بازی مال کاکا سیاه هاست, سال دیگه می برمت مسابقه قایقرانی, اصلاً می برمت اونجا تا قایقرانی کنی, اما بعد می رفت دنبال دخترها, دنبال دخترهایی مثل تره سا. توی خیابان کولون قدم می زد, آن قدر خلوت بود که انگار توی دنیای دیگری باشد...

توضیح: آلبرتو در حال رفتن برای دیدار تره سا ست و با دیدن مجسمه ای در میدان که سمبل وفاداری به میهن است یاد زمانی می افتد که با دوست دختر سابقش سوگند وفاداری خوردند و بلافاصله یک تصویر از حضور وزیر در مراسم رژه جلوی چشمانش می آید! و بعد یاد مادرش که در اثر بی وفایی پدر دچار افسردگی شده و بلافاصله یاد بدقولی های پدرش به خودش می افتد که عمدتن به خاطر کاری بود که خودش الان تقریبن مشغول همان کار است!

 خیلی هم خوف نکنید این رمان نسبت به گفتگو در کاتدرال خیلی ساده و خطی است!    

ترجمه

این کتاب دو بار ترجمه شده است, ابتدا توسط هوشنگ اسدی (با عنوان عصر قهرمان) در سال 1369 که طبیعتن به خاطر مترجمش دیگر تجدید چاپ نمی شود و بار دوم توسط احمد گلشیری...

ترجمه آقای گلشیری به نظرم ترجمه خوبی است و من به عنوان خواننده رضایت داشتم و به واسطه این رضایت باید عرض کنم که در پاره سوم از فصل پنجم یعنی در صفحات 168 الی170  هرجا که "آلبرتو" آمده است اشتباه است و می بایست "ریکاردو" باشد. با توجه به سبک کتاب تقریبن سخت است که کسی برای بار اول کتاب را بخواند و متوجه این اشتباه بشود...به ذهنم رسید شاید نویسنده رندی کرده است! ریسک رندانه!! آخه قاعدتن نباید چنین اشتباهی در ترجمه رخ دهد...تئوری توطئه در همین جاها عمق دیرپایی اش را نشان می دهد!

کمی زیاده خواهی است اما شاید بد نبود یک شرح مختصری از شهر لیما و محلات آن (البته در دهه پنجاه) در مقدمه می آمد... به درد می خورد!

بازخوردها

اشاره بیانیه جایزه دهندگان نوبل به «رسم ساختارهای قدرت و تصویرسازی نافذ او از مقاومت، شورش و شکست افراد جامعه» و از طرف دیگر اقدام فرماندهان مدرسه نظام لئونسیو پرادو در اعلام عمومی نمرات مشعشع یوسا در زمان تحصیل در این دبیرستان و خندیدن به این نمرات و سوزاندن هزار نسخه از این کتاب!!! دو واکنش قابل پیش بینی است. البته اگر گروه دوم عقلشان می رسید یک پرتره از یوسا روی زمین محل رژه سربازان می کشیدند و آدمکهایش را...به هر حال هوش همه که سرشار نیست!    

لینک قسمت بعدی: اینجا