پوآرو برای گذراندن ایام بازنشستگی به دهکدهای کوچک نقل مکان کرده است اما معما و مرگ همه جا هست! زنی خودکشی میکند و چندی بعد "راجر آکروید" مرد اشرافی و ثروتمندِ دهکده، در خانهاش به قتل میرسد. تمام عناصر لازمه برای خلق یک معما پیرامون یک قتل فراهم است... خانهی مقتول آکنده از "مظنونین همیشگی" است: فرزندخواندهای که ولخرج است و ظاهراً تا خرخره قرض دارد، خدمتکاران متعدد که برخی از آنها پیشینهای مشکوک دارند، منشی مخصوصِ خوشتیپِ فضول، فامیلهای چتربازی که در یکی دو سال اخیر از شهری دور (معمولاً از آمریکا!) آمدهاند و سرِ مقتول خراب شدهاند و معمولاً چشمشان به ارث خیره مانده است، آشنایانی که معمولاً در ایام قتل در خانه مقتول حضور دارند و معمولاً هم توان انجام قتل دارند و هم انگیزه، و در انتهای این لیست غریبههای ناشناسی که ردِ پایشان همیشه جایی در همان نزدیکی است!
مَلات و مواد اولیهی تشکیل دهنده این داستان همگی همانهایی است که در داستانهای جنایی پیش از آن به کار رفته است و در واقع نویسنده حرکت خارقالعاده و محیرالعقولی در این ژانر نکرده است اما و هزار اما که علیرغم این قضیه، آگاتا کریستی پرفروشترین داستاننویس دنیاست و میلیونها نفر در سراسر دنیا کارهای ایشان را میخوانند و لذت میبرند. تنها کافیست با خودمان زمزمه کنیم که بیش از یک میلیارد نسخه از آثار او فقط به زبان انگلیسی چاپ شده است و همین مقدار هم به 103 زبان دیگر! هیچ بعید نیست که در آیندهی دور برخی نسخههای آثار او به عنوان بررسی برخی زبانهای مردهی دنیا مورد استناد زبانشناسان قرار بگیرد!!
مرگ راجر آکروید البته برغم استفاده از همان عناصر و مواد اولیه، خلاقیتهای خاص خودش را دارد و شاید به همین دلیل از سوی برخی به عنوان برترین رمان جنایی قرن بیستم انتخاب شده است و یا در لیست صد رمان برجسته منتخب انجمن جنایینویسان قرار گرفته است و البته در لیست 1001 کتابی که قبل از مرگ میبایست خواند نیز حضور پیدا کرده است!
اما وقتی که از علاقه خودم به رمانهای جنایی و اهمیت آن حرف میزنم از چه حرف میزنم؟! این بماند برای ادامهی مطلب.
*********
مرگ راجر آکروید در سال 1926 به رشته تحریر درآمده است و جزء آثار اولیه نویسنده محسوب میشود. این کتاب سه بار به فارسی ترجمه و با پنج نام متفاوت منتشر شده است!
پ ن 1: نمره کتاب 3.9 از 5 است (در سایت گودریدز 4.2 از مجموع 77412 رای و در سایت آمازون 4.5)
پ ن 2: هنوزم مزهی هیجان و ترس در هنگام خواندن "ده سیاه کوچولو" اثر آگاتا کریستی زیر زبانم هست. گمانم سی سال از آن زمان گذشته است. انتخاب من به عنوان بهترین کار این نویسنده آن کتاب است.
این مجموعه پلیسی-جنایی از هفت داستان کوتاه و بلند از هفت نویسندهی کمتر شناخته شده (البته برای ما) تشکیل شده است. مترجم این اثر، داستانها را از مجلات اینترنتی جمعآوری نموده است؛ داستانهایی که معمولاً کاندیدای جوایز مرتبط با این ژانر بودهاند (جوایزی همچون ادگار، شاموس، آنتونی، مکویتی و درینگر که مترجم در مقدمهای که بر کتاب نوشته است درخصوص این جوایز توضیحاتی ارائه کرده است) یا نویسندهی داستانِ انتخابشده، برنده این جوایز در همین سالهای اخیر بودهاند. این نویسندگان گاه آماتور محسوب میشوند و گاه حرفهایهایی هستند که از همین مجلات، کار خود را شروع نمودهاند. از این زاویه این مجموعه (انتشارات امیرکبیر) میتواند خوانندهی پیگیر این ژانر را در جریان جهتگیریهای روز این ژانر قرار دهد.
من به این ژانر علاقمندم و چه بخواهیم و چه نخواهیم این ژانر در جهان از محبوبترینهاست... اما راز این محبوبیت در چیست؟ به نظر میرسد بشر از دیرباز به حل معما اقبال خاصی داشته است. در واقع تا چشمش بازِ باز شده است خودش را در میانهی معماهای بسیار یافته است... طبیعت پر راز و رمز... هستیِ بشر نیز به خودی خود یک معمای پیچیده است... سر و کله زدن با این معماها و لذت پس از حل آنها شاید موجب شده است که ما به این ژانر کشش داشته باشیم. با قبول این ادعا سوالی پیش میآید که با این پیشینهی مشترک چرا برخی نسبت به این ژانر کشش ندارند!؟ خُب یک جواب ساده برای این سوال وجود دارد: آنها هم کشش دارند ولی یا این کشش را کشف نکردهاند یا آن را سرکوب و به ناخودآگاه خود راندهاند!
********
این کتاب توسط خانم سحر قدیمی گردآوری و ترجمه شده و انتشارات امیرکبیر آن را منتشر نموده است (مشخصات کتاب من؛ چاپ اول 1393، 199 صفحه، تیراژ 1500 نسخه). مختصری در خصوص هر داستان در ادامه مطلب توضیح دادهام.
پ ن 1: نمرهی مجموعه از نگاه من 3.4 از 5 است.
پ ن 2: اگر به محبوبیت این ژانر و استدلالی که کردم ایمان نیاوردهاید استدلال آخر را که برای روز مبادا کنار گذاشته بودم را رو میکنم: کلمه معما در دیوان حافظ هشتبار تکرار شده است!! میبینم که کافران با این استدلال رنگ به صورتشان نمانده است!
پ ن 3: انتخابات قبلی در حوزه آمریکای لاتین تکلیفش مشخص شده است (کتابخانه بابل اثر بورخس) ولی در بخش ایتالیا رقابت تنگاتنگ ادامه دارد. در این میان کتابهای مرگ راجر آکروید از آگاتا کریستی و متعهد از الیزابت گیلبرت را خواندم! پس مطالب بعدی به ترتیب همینهاست.
ادامه مطلب ...
این کتاب همانگونه که از اسمش برمیآید به گلستان شیخ اجل سعدی نگاه ویژهای دارد و هدفش ارائه ورژن جدیدی از آن کتاب شریف است. متن کوتاهی که روی جلد کتاب آمده است نشان میدهد که این ورژن جدید، چه سبک و سیاقی دارد. هرچند از روی عکس بالا خواندنش ممکن و میسور است لیکن برای طولانیتر کردن مطلب آن را میآورم:
نئو گلستان بر بنای این سه نسخه از گلستان استوار شده: نسخهای از مجموعهی شخصی لُرداُلدفاکس که تصاویر آن از انگلستان برای حقیر ارسال شد و دیگری نسخهای که در یکی از کتابفروشیهای زیرزمینی میدان انقلاب به تورم افتاد و داخل جلد آن مهر کتابخانهی کیوتو ژاپن به چشم میخورد. سومین کتاب اما نسخهی خطی ارزشمندی است که دوست فرزانه و ادیبی در اختیارم گذاشت. این نسخه به صورتی ویژه و الهامبخش مرا در امر نگارش این کتاب یاری داد، چرا که فقط جلد و پشت جلد آن باقی مانده بود و دست حقیر را برای نوسازی بنای گلستان باز میگذاشت. (روی جلد کتاب)
البته در مورد عکس روی جلد هنوز به جمعبندی خاصی نرسیدهام... نوعی هزارپا که برای من تداعیکننده نوروز است. شاید این عکس هم اشارهای مؤکد به طرحی نو در بنای گلستان دارد. این از بحث عنوان و جلد و... حالا بپردازیم به داخل؛ این کتاب در راستای طنزپردازی فقط به استفاده از سجع و نثر سعدی اکتفا نکرده است بلکه هدفش بهروزرسانی حکایات سعدی با توجه به شرایط روز است. این بهروزرسانیها دو حالت دارد؛ برخی از حکایات حاوی نتیجهگیریها و پندهایی خلاف آن چیزی است که سعدی مد نظر داشته است (حکایت 1 الی 20 با عنوان "در معنا") و طبیعتاً طی گذشت قرنها و اثر نبخشیدن سیاستهای تبلیغی و ناصحانهی شیخِ اجل و با عنایت به رویکرد طنازانه و واقعگرایانهی صاحب نئوگلستان این تغییرات برای خواننده جذاب خواهد بود. حالت دیگر بازسازی، عدم تغییر جان کلام سعدی و اکتفا به مدرنیزه کردن حال و هوا و مطابقت دادن آن با شرایط روز است (حکایات 27 الی 53 با عنوان "در صورت"). فصل مابین معنا و صورت (با عنوان "در پرانتز") چند حکایت است که نظیر مستقیمی در گلستان ندارد لیکن بر همان سیاق نوشته شده است.
خیلی رودهدرازی لازم نیست. من از حکایات این کتاب بسیار لذت بردم و هر اهل دلی دور و برم دیدم برایش از این کتاب گفتم و خواندم و خندیدیم. چندی قبل همین کتاب را به یکی از دوستان عزیزم هدیه داده بودم و حالا بعد از خواندن کتاب خوشحال شدم که هدیهی خوبی دادهام! به عنوان نمونه یکی از حکایات گلستان و نئوگلستان را در ادامهی مطلب آوردهام.... البته یکی از کوتاهترینها را مثال زدهام!
*****
پ ن 1: من چاپ دوم کتاب را خواندهام... در مقدمهی این چاپ یادداشتی از همایون کاتوزیان بر کتاب آمده است که خالی از لطف نیست اما پیشگفتار نویسنده اصل لطف است، چرا که به جهت اختصار، توضیحاتِ پیشگفتارِ چاپِ اول را که از قضا توضیحات مهم و سرنوشتسازی بوده است، در چاپ دوم تکرار نکرده است تا از این طریق موجب عبرت آنانی شود که همچون من در خرید چاپ اول کاهلی ورزیدند. ایده الله!
پ ن 2: به واسطه مشکلات شغلی و سازمانی، تا چند مدتی وقت فراغت چندانی نخواهم داشت. خوش به حال دوستانی شد که طالب مطالب کوتاه بودند! مثل همین مطلب!!... برای جبران مآفات به اینجا مراجعه و مطلب کاملی درخصوص نئوگلستان بخوانید.
پ ن 3: نمره کتاب 3.7 از 5
ادامه مطلب ...