انتخابات الویرا – وی. اس. نایپل

هاربَنز هرطور بود دوج را راه انداخت و به بالای تپه الویرا رسید؛ تابلو زرد و سیاه اتحادیه اتومبیل‌رانی ترینیداد آنجا نصب شده بود و نام محله «الویرا» را رویش نوشته بودند. این خلاصه املاک الویرا است که به افتخار همسر یکی از صاحبان قدیمی ناحیه رویش گذاشتند، اما هرکس که این محله را خوب می‌شناسد به آن می‌گوید الویرا.

هاربَنز مالک یک موسسه حمل و نقل و یک معدن سنگ است که در دومین انتخابات مجلس ترینیداد بعد از ترویج دموکراسی، از حوزه‌ی الویرا کاندید شده است. ترینیداد مستعمره سابق انگلستان در جنوب دریای کارائیب است که در سال 1962 به استقلال رسید. اکثریت ترکیب جمعیتی آن سیاهپوست (39٪) هندی (38٪) است و مذاهب غالب در آن کاتولیک (29٪) پروتستان (29٪) هندو (23٪) و مسلمان (5٪) است.

دموکراسی چهار سال پیش، در 1946، به الویرا آمده بود؛ اما تقریباً همه را غافلگیر کرد و تا 1950، چند ماه پیش از دومین انتخابات عمومی با حق رأی همه بزرگسالان، مردم نتوانستند به امکانات آن پی ببرند. درواقع داستان هجویه‌ایست بر نوع نگاه مردم الویرا به دموکراسی و انتخابات و علی‌الخصوص تلاش آنها برای بدست آوردن "امکانات" آن است.

هاربنز یک هندو است. او سوار بر کامیون دوج شرکتش در ابتدای داستان وارد الویرا می‌شود تا با دو تن از قدرتمندان الویرا دیدار کند و حمایت آنها را جلب نماید؛ زرگری هندو که نفوذ بالایی روی پنج‌هزار رأی هندوها دارد و خیاطی مسلمان که هزار رأی آنها را می‌تواند مدیریت کند و این تعداد برای انتخاب شدن در حوزه‌ای که هشت هزار رای دارد کفایت می‌کند. اما داستان به این سادگی نیست، "واعظ" رقیب سیاهپوست و مسیحی او که برعکس او ساکن الویراست، خانه به خانه در حال تبلیغ است و جوانی بااستعداد و هندو مدیر انتخاباتی اوست. در هنگام ورود اولین تصادف ظرف بیست‌سال گذشته برای هاربنز رخ می‌دهد (که البته با معیار ما اصلاً نمی‌شود به آن تصادف گفت!) برخوردی کوچک با دوچرخه‌ی دو زن سفیدپوست عجیب و پس از آن سگ سیاه ماده‌ای را زیر می‌گیرد و در هر دوبار موتور ماشینش خاموش می‌شود. او این اتفاقات را به فال بد می‌گیرد و این مدخل داستان است. انتخابات در منطقه‌ای با مردمانی ساده و خرافاتی و فقیر به خودی خود موضوع جذابی برای یک رمان است.

هاربنز...هر وقت به الویرا می‌آمد و مهادئو را می‌دید، اول می‌پرسید:«خب امروز چندتا مریض هندو داریم؟ ورودیه‌هاشان چقدره؟» مهادئو دفترچه یادداشت سرخی درمی‌آورد و می‌گفت مونگل امروز حالش تعریفی نداره. دو دلار حالش ِ جا میاره. لاچمن از درد شکم می‌ناله. خیلی عیالواره و کل خانه شش رأی دارن. به نظرم بهترِ بهش ده دلار بدی. یا دست کم پنج دلار. راموتار هم خودشِ زده به خریت. اما خیلی بیسواده. نمی‌تانه حتی یک علامت x بذاره و حتماً رأیش باطل می‌شه. با اینحال یک دلار بش بده. مردم این‌جوری خیال می‌کنن تو علاقه‌مندی.»

*******

سِر ویدیادار سوراجپراساد نایپل یا به اختصار وی.اس.نایپل برنده نوبل ادبیات در سال 2001 است. او متولد سال 1932 در ترینیداد و یک هندوی هندی‌تبار است. در 18 سالگی با گرفتن بورس تحصیلی به انگلستان رفت. در بی‌بی‌سی مشغول به کار شد و سفرهای متعددی کرد که همین سفرها دستمایه هایی برای نوشتن شد. او دو بار به ایران سفر کرده است که سفرنامه‌ی اولش در ابتدای انقلاب نکات جالبی دارد (اینجا). انتخابات الویرا از رمانهای ابتدایی اوست که در سال 1958 نوشته شده است و وقایع آن در سال 1950 رخ می‌دهد ولذا معرفی پشت جلد کتاب درخصوص دومین انتخابات پس از استقلال خطاست. از نایپل سه اثر (خم رودخانه، در کشوری آزاد، راز رسید) در لیست 1001 کتاب حضور دارد. این‌طور که به نظر می رسد "خانه‌ای برای آقای بیسواس" از مشهورترین آثار اوست.

................................

مشخصات کتاب من: ترجمه مهدی غبرایی، انتشارات هاشمی، چاپ اول 1382، تیراژ 2200 نسخه، 279صفحه

پ ن 1: نمره کتاب از نگاه من 3.8 از 5 است. (در گودریدز 3.7 و در آمازون  4.3 )

پ ن 2: کتاب‌های بعدی به ترتیب "اژدهاکشان" و "شب ممکن" خواهد بود.

پ ن 3: در ادامه‌ی مطلب چند نکته درخصوص ترجمه و مطابق معمول این روزها یک نامه، خواهید خواند.

 

بنا ندارم در قضیه ترجمه به دلیل اینکه تخصصی در این زمینه ندارم اظهار نظر کنم اما به عنوان یک خواننده‌ی معمولی نظر می‌دهم: از اشتباهات تایپی که بگذریم یک سری شتابزدگی‌ها به چشم می‌خورد که برخی آن را با توجه به نزدیکی زمان انتشار به زمان گرفتن جایزه نوبل تحلیل می‌کنند! به عنوان نمونه زبانی که نویسنده در گفتگوهای متن به کار برده است به دلیل عدم تبحر شخصیت‌های داستان در زبان انگلیسی حاوی غلط‌های تلفظی است که مترجم محترم هربار در پانوشت در این خصوص توضیح داده است لیکن کلماتی که به عنوان جایگزین در نظر گرفته عموماً یک اشکال تکنیکی دارد؛ مثلاً جقرافی و حندسه و هرف و خسوسی و... همگی در تلفظ با واژه‌ی درستشان یکسان است ولذا آن چیزی که مد نظر نویسنده است را برآورده نمی‌کند. اگر جرغافی یا هندرسه و امثالهم به‌کار می‌رفت بهتر بود. چند باری هم مترجم به همین سبک کار نموده و نشان می دهد که مترجم باتجربه اثر این موضوع را دقیقا مد نظر داشته است ولی در برخی موارد به املای غلط اکتفا کرده است.

همچنین برای دو زن سفیدپوستی که در ابتدای داستان تبلیغات بنیادگرایانه مذهبی می‌کنند عنوان "ناظر" به کار رفته است که با توجه به فضای انتخاباتی داستان گمراه‌کننده است هرچند ممکن است اصل واژه نیز همین گمراه کنندگی را داشته باشد. یا از این دست مثلاً برای یکی از شخصیت‌های حراف داستان اصطلاح "زبان پهلوان" به کار رفته است که مأنوس نیست... "فک طلا" بهتر بود. یا مثلاً در این جمله: "نِلی آمد و دو پیشخدمت سیاه چوبی را کنار هاربنز..." منظور از پیشخدمت احتمالاً پیش‌دستی است.

امیدوارم این موارد در چاپ‌های بعدی اصلاح شود.

.............................................

میله‌ی عزیز

ایمیل شما مرا شگفت‌زده نمود. سالها از آن انتخابات گذشته است و سالها از زمانی که یکی از هموطنانم وقایع آن انتخابات را به صورت داستان منتشر کرد گذشته است و این‌که شما از آن سر دنیا بابت آن اتفاقات به یاد من افتادید و برای من نامه نوشتید واقعاً هیجان‌زده‌ام کرد. امان از نوستالژی!

هنوز دیپلم نگرفته بودم. پدرم حسابی فعال شده بود و به‌صورت مداوم جلساتی در خانه ما برقرار بود. یادم هست که مردم می‌گفتند فعالیت پدرم به این خاطر بود که پسر هاربنز دامادش بشود! نایپل هم به این موضوع اشاره کرد. ایمیل شما مرا وسوسه کرد تا در فیسبوک جستجو کنم و پسر هاربنز را بیابم. باورت می‌شود که تا زمانی که عکسش را در پروفایلش دیدم، او را ندیده بودم! حالا که دیدمش خوشحالم که آن انتخابات لااقل برای من دستاورد خوبی داشت. دموکراسی کلاً چیز خوبی است!

راستش آن انتخابات باعث شد میانه‌ی گروه‌های مختلف کمی شکرآب بشود... تا قبل از آن، هندوها و مسلمان‌ها به همراه مسیحی‌ها کریسمس و عید پاک را جشن می‌گرفتند، همانطور که همه در اعیاد مختلف ما جشن می‌گرفتند...اسم شما حسین است، شاید جالب باشد که بدانید هندوها و مسیحیان به همراه مسلمانان روز ولادت ]امام[ حسین را جشن می‌گرفتند! درحالیکه عموم مسلمانان ترینیداد سنی بودند! آن انتخابات یک مقدار بین این گروه‌ها شکاف ایجاد کرد. هر گروهی دنبال منافع خودش افتاد و جامعه چندقطبی شد... حتا گاهی به اعتقادت یکدیگر توهین می‌کردند. اما چی شد که ما از این شکاف‌ها جان سالم به در بردیم!؟ شاید به این خاطر بود که مذهبی‌های ترینیداد همه به سایه‌ای از دینی که به آن منتسب بودند اعتقاد داشتند و خیلی زود توانستند آن شکاف‌ها را پر کنند.

مردم ما آن زمان با دموکراسی آشنایی نداشتند. انتخاباتی برگزار شد و خب... عده‌ای از امکانات آن استفاده کردند و رای خودشان را معامله کردند. راستش را بخواهید خیلی‌ها منتفع شدند. اما این سوال شما که چرا در وطن من (که البته سالهاست که از آن دورم) به نسبت جاهایی که اشاره کردید علیرغم همه‌ی مضحکه‌های مشترکی که برشمردید، دموکراسی بیشتر پا گرفته است و وضعیت بهتری دارد، جواب‌های مختلفی دارد که من در حد خودم به دو مدخل آن اشاره می‌کنم.

اول اینکه ما گروه‌های مختلف نژادی و مذهبی سالها در کنار هم با احترام زندگی کرده بودیم. فارغ از آن چند موردی که در آن انتخابات رخ داد، فرهنگ ما شامل همزیستی و قبول این تفاوت‌ها بود. فرهنگ ما وجوه دموکراتیک را در خودش داشت. در جاهایی که اشاره کردی پیروان مذاهب دیگر کافر محسوب می‌شوند و از بیان عمومی آن ابایی ندارند. در چنین جاهایی اگر در حوزه سیاست کنش‌های دموکراتیک هم شکل بگیرد همواره این خطر وجود دارد که تفکرات غیردموکراتیک نسخه‌ی ظواهری چون انتخابات را بپیچد. در واقع فرهنگ آن جوامع همیشه مستعد به وجود آوردن رادیکالیسم است.

دوم اینکه در کشور ما شاید به واسطه‌ی وسعت کم و شاید به خاطر ساختارهای به جا مانده از دوره‌‌ای که جزء بریتانیا بودیم، یک سیستم حکومتی داشتیم. این نکته‌ی مهمی است. اینکه در برخی نقاط مورد اشاره‌ی شما هنوز امکان بروز چالش‌ فیش حقوقی وجود دارد نشان‌دهنده‌ی آن است که در آنجا سیستم و نظام حکومتی شکل نگرفته است. مثال‌هایی که درخصوص سازمان‌های صنعتی، یارانه، قوانین اقتصادی و تغییراتش و نظام قضایی زدید همه حرف مرا تایید می‌کند. شما هرچه‌قدر هم که از نواقص فرهنگی بنالید (که نالیدن به‌جایی است) باید بدانید که دموکراسی در نهایت یک "نظام حکومتی" است... یک سیستم است.

برگردیم به انتخابات الویرا... می‌دانم اتفاقاتی که آنجا رخ داد برای شما داستان نیست و از برخی زوایا خاطره است و گاهی این خاطرات درد دارد و گاهی خنده! این امری است طبیعی، به قول نایپُل کمدی‌ها همواره در عمیق‌ترین لحظات رنج و جنون خلق می‌شوند.

در مورد زبان  تند و تیز نایپُل هم چیزی برای گفتن ندارم. او یک نوبلیست است و سلایق خاص خودش را دارد و همین که خودش را مطابق مُد روز یا سلیقه‌ی عام سانسور نمی‌کند ارزشمند است. در این بیش از نیم قرنی که در نزدیکی ایشان در انگلستان هستم چیزهای زیادی از او یاد گرفته‌ام که یکی از آنها را به عنوان حُسن ختام نامه می‌آورم: زندگی یک آغاز تر و تمیز و پایانی مرتب ندارد، زندگی همواره در جریان است. باید از میانه آغاز کنید و در میانه به پایان برسید؛ همه چیز در همین میانه نهفته است.

ارادتمند

نِلی چیتارانجن