تریسترام شندی (2) لارنس استرن

 

می بخشی, عزیزم, فراموش نکردی ساعت را کوک کنی؟

و دقیقن این گونه می شود که مسیر زندگی یک فرد با یک جمله ساده نظیر جمله بالا دستخوش تغییرات می شود! بله دوست عزیز درست متوجه شدی! می خواهم به اصل داستان بپردازم... از شما چه پنهان ,قصد نداشتم به این زودی ها این کار را بکنم اما دیروز ملاقاتی با چند تن از دوستان حاصل شد و ضمن شنیدن انتقادات و خوردن مقادیری کتک نظری به این جمعبندی رسانده شدم که در این برهه حساس که بالاخره سیاست های گنده گنده ابلاغ شد و قرار است تولید ملی کن فیکون بشود, حاشیه پردازی و از دست دادن فرصت ها (قربونشون برم از زمین و هوا طنز می بارد آن وقت می گویند کسی به فکر مردم نیست!) و موقعیت های طنز شاید به صلاح نباشد. حالا این قضیه جمع دوستانه بماند برای مطالب بعدی که حتمن تا قبل از بیات شدن موضوعش آن را خواهم نوشت.

خانم عزیز کمی از موضوع دور شدم- عیب ندارد , برای سلامتی مفید است. اتفاقن می خواهم از یکی از استدلال های تریسترام یعنی استدلال موسوم به "تمرکز بر نقطه مرکزی موضوع"(ص79) , استفاده کنم. از آن زاویه اگر نگاه کنم (وا خاک عالم خجالت هم خوب چیزیه!) -اهمیت ندهید!- از این زاویه , محور اصلی روایت بحث "تداعی معانی" است که جان لاک یکی از متقدمان این موضوع است که از هموطنان نویسنده کتاب است و تاثیر بسزایی در این زمینه بر او داشته است و یکی دو نوبت هم مستقیمن ابراز ارادت می کند. ما در خصوص موضوعی می نویسیم و کلماتی برای بیان چیزی که می اندیشیم به کار می بریم و ممکن است یک کلمه , کلیدی شود برای باز شدن دروازه موضوعی دیگر و همین طور الی آخر... مثلن همین پاراگراف اول همین مطلب! می توانست تا انتهای همین پست ادامه پیدا کند!

خب این اصل را داشته باشید, حالا برمی گردیم به مطلب قبلی خودم که چند نوبت جملات را اینگونه آغاز نمودم:  " این کتاب که از نامش هویداست". بله... همان گونه که از نام کتاب مشخص است , نویسنده می خواهد ما را با زندگانی و عقاید آقایی به نام تریسترام شندی آشنا کند. فی الواقع خود تریسترام شندی (من راوی) می خواهد شرحی از زندگانی و عقایدش را ابراز کند. راه کلاسیک و هموار شده اش این بود که از یک تاریخی شروع کند و خاطراتش را در قالب داستان زندگی اش بیان کند و عقایدش را هم آن وسط مسط ها بچپاند... استرن اما راه دیگری در پیش می گیرد با تکنیک های مختلف و بازیگوشی و ترفندهایی که اگر همه را لیست کنیم می شود مشخصاتی که رمان های پست مدرن برخی از آنها را دارند که نمونه هایی را خواهم آورد(مطالب بعدی). فعلن سر رشته را از دست ندهیم!

تریسترام برای شروع داستان به زمان بسته شدن نطفه خودش رجوع می کند (حلقه اول) چرا که عقیده اش این است که اگر پدر و مادر (هر دو) هنگام به وجود آوردن او به همه جوانب امر توجه کرده بودند, شخصیت و ظاهر و شعور و افکارش متفاوت می شد و چه بسا می توانست جلوه بهتری در این دنیا داشته باشد. این عقیده محوری تریسترام است و داستان را به گونه ای پیش می برد که همین یک موضوع را ثابت کند. به نظر من هم ثابت می کند.

و حالا می رسیم به جمله اول این مطلب! که حاکی از آن است که مادر به همه جوانب امر توجه ندارد و البته عدم توجهش هم توجیه دارد که نویسنده به طور مبسوط به آن پرداخته است. تریسترام زمان دقیق شروع داستانش! را به مدد نظم دقیق پدر فیلسوف مآبش محاسبه می کند و از همین حلقه , آغاز می کند و با توجه به همان موضوع تداعی معانی همه مسائل مرتبط (و البته گاه با چند واسطه مرتبط!!) را بیان می کند تا بالاخره بعد از دویست و اندی صفحه خودش (تریسترام) به دنیا می آید و ... مطلب من هم به درازا کشید و نتوانستم به قولم بابت توضیح در خصوص هوپ , عمل کنم که حتمن در قسمت بعد یا قسمتی که در خصوص بازیگوشی های نویسنده خواهم نوشت به آن خواهم پرداخت.

جملاتی از کتاب در همان باب!:

حاشیه پردازی بی تردید خورشید زندگی است – جوهر و جان نوشته است. در مثل آن را از این کتاب جدا کنید, مثل این است که کتاب را هم با آن برده باشید- بر هر صفحه اش زمستانی سرد و ابدی حاکم خواهد شد؛ حالا آن را به نوشته بازگردانید می بینید ن.یسنده مثل شاه داماد پیش می آید – به روی همه لبخند می زند , تنوع در کار می آورد , و مانع از سقوط اشتها می شود. (ص81)

و اکنون که به پایان این چهار جلد رسیده اید, چیزی که باید بپرسم این است که: وضع سرتان چه طور است؟ سر خودم که خیلی درد می کند – و اما وضع سلامتتان , می دانم که خیلی بهتر است. شندیسم حقیقی- حالا شما هر چه هم که علیه آن بگویید- دل و ریه ها را منبسط می کند , و مثل همه آن عوارضی که از طبیعت آن بهره مند می شوند, کاری می کند که خون و سایر مایعات بدن بی گیر و گرفت در مجاریشان جریان یابند و چرخ زندگی تا دیر زمان به خوشی و خرمی بگردد. (ص354)

*** 

پ ن 1: گردن زنی ناباکوف تمام شد!! می روم سراغ جاز تونی موریسون (انتخاب دوم مطابق آرای اخذ شده در آخرین انتخابات)... راستی یه انتخابات هم در راهه...همین جا البته نه بیرون...آماده باشید.